Autor: Prof. Zbigniew Krysiak
Instytut Myśli Schumana
Obecnie w Polsce istnieje kilkanaście lub kilkadziesiąt, a może nawet kilkaset tysięcy innowacyjnych modeli, prototypów lub nawet już gotowych produktów a także różnych rozwiązań technologicznych, które nie doczekały się wdrożenia przemysłowego i zalegają na półkach jednostek badawczo-rozwojowych (JBR) takich jak: podmioty prywatne (PP), Instytuty Naukowo-Badawcze (INB), Polska Akademia Nauk (PAN) i inne państwowe laboratoria współpracujące z przemysłem i biznesem. Należy zinwentaryzować i uaktywnić ten istniejący potencjał przez stworzenie profesjonalnej bazy danych z dostępem dla właścicieli, czyli sprzedających swoje produkty oraz potencjalnych nabywców, czyli kupujących z sektora przemysłowego. Przedmiotowy problem polega na tym, że nikt nie wie, ile i jakie leżące na półkach nie wdrożone technologie i produkty, które są prawdopodobnie znakomitym potencjałem do rozwoju polskiego przemysłu i gospodarki.
Centrum Wdrożeń Technologii Przemysłowych (CWTP) powinno stać się kluczowym podmiotem, które należy utworzyć w Polsce w celu przyspieszenia procesów przemian technologicznych i skierowania polskiego przemysłu na produkcję o wysokiej wartości dodanej. Działanie w tym kierunku będzie się przyczyniać do zmniejszenia skali importu różnych istotnych technologii oraz produktów będących wynikiem takich technologii. Polski eksport, głównie do Niemiec, w dużej mierze skupia się na wytwarzaniu półproduktów i akcesoriów lub podzespołów, które Niemcy wykorzystują do produkcji wyrobów gotowych sprzedając je z wysoką marżą uzyskując dużą wartość dodaną. CWTP może w tym kontekście przyczynić się do zwiększenia produkcji wyrobów gotowych o wysokiej wartości dodanej, co będzie zwiększać eksport i redukować import prowadząc w ten sposób do wzrostu polskiego kapitału w naszej gospodarce.
Realizacja innowacji, modeli, prototypów i technologii w Polsce ma charakter rozproszony. W tym obszarze podejmują działania ośrodki akademickie, różne inne ośrodki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorstwa, spółki skarbu państwa oraz indywidulani konstruktorzy i innowatorzy. W procesie realizacji projektów ograniczone środki finansowe nie mogą być efektywnie wykorzystywane, gdyż mają charakter rozdrobniony, a często wielokrotnie kierowane są fundusze na podobne projekty. Skutkiem takiej sytuacji jest deficyt środków na dokończenie modeli, prototypów oraz wdrożenia ich do produkcji. Inwentaryzacja wszystkich projektów w skali kraju pozwalałoby ocenić sytuację w zakresie rodzaju projektów, stanu zaawansowania, liczby podobnych projektów, przydatności projektów dla przemysłu oraz potrzeb finansowych w celu ich dokończenia i wdrożenie do produkcji.
Model CWTP polegałaby na swego rodzaju „supermarkecie”, w którym z jednej strony konstruktorzy produktów wstawialiby na półki swoje wyroby, zaś z drugiej strony klienci (przedsiębiorstwa przemysłowe) zainteresowani nabyciem składaliby zamówienia. Podstawową funkcjonalnością dla kojarzenia sprzedających i kupujących byłaby baza danych, która w sposób szczegółowy umożliwiałaby zapoznanie się nabywców z produktami. Produkty wstawiane na półki CWTP byłyby poddawane „obróbce” w celu doprowadzenia ich do stanu bardziej zaawansowanego, co oznacza, że w CWTP należy utworzyć zespół ludzi o kompetencjach inżynierskich, prawniczych i marketingowych. Potencjalni kupujący mogliby także formułować swoje oczekiwania, co czyniłoby proces wstawiania produktów na półki CWTP bardziej skutecznym, a także ułatwiałoby zespołowi CWTP takie dostosowanie istniejących produktów, aby spełniły oczekiwania nabywających. Produkty mogą być sprzedawane wielokrotnie dla nabywców, gdyż podobna technologia może być wykorzystana w różnych gałęziach przemysłu. Korzystanie z technologii przez przedsiębiorstwa przemysłowe może odbywać się między innymi przez nabycie na własność lub prawo do licencji ograniczonej w czasie lub bezterminowo.
CWTP byłoby podmiotem zarabiającym na swojej działalności. Portfel projektów i produktów na półkach CWTP byłby podstawą do wyceny w celu tworzenia funduszu inwestycyjnego, który zasilałby działalność tego podmiotu. Środki pozyskane przez emisję papierów wartościowych takiego funduszu będą służyły rozwijaniu i udoskonalaniu produktów CWTP. Akcjonariuszami takiego funduszu mogłyby być różne spółki przemysłowe, a w szczególności duże spółki skarbu państwa. W związku z tym można przewidzieć finansowanie takiej organizacji poprzez emisję obligacji lub akcji przez różne branżowe fundusze inwestycyjne.
W procesie rozwijania CWTP w pierwszym etapie należałoby podjąć działania w zakresie przygotowania do wdrożeń. Ten etap obejmowałby, pozyskanie detalicznej wiedzy ilościowej i jakościowej dotyczącej dwóch stron: podażowej (zidentyfikowane i zinwentaryzowane technologie będące w posiadaniu lub są tworzone w Jednostkach Badawczo-Rozwojowych) i popytowej (zidentyfikowane potrzeby polskich podmiotów komercyjnych, w tym państwowych).
Produktem pierwszego etapu byłaby baza danych o popycie i podaży umiejscowiona w systemie informatycznym, posiadającym określoną funkcjonalność umożliwiającą zarządzanie danymi. W ramach tego etapu zrealizowane byłyby następujące działania: a) identyfikacja i selekcja podmiotów (PK, INB i innych JBR, PAN) do objęcia mapowaniem istniejących wynalazków/rozwiązań i współpracy z CWTP; b) inwentaryzacja istniejących wynalazków/rozwiązań, zakończonych badań oraz badań w toku; c)pogrupowanie zebranych danych w priorytetowe dla rozwoju polskiej gospodarki sektory i technologie przy jednoczesnej identyfikacji cech poziomu „zaawansowania cyfrowego” i „wpływu na klimat/środowisko”. Sektory gospodarki to energia, transport, budownictwo, surowce, zdrowie, środowisko, klimat. Technologie to roboty, autonomiczne systemy bezzałogowe, Internet of Things, 5G, sztuczna inteligencja, maszyny uczące się; d) ocena i ranking dojrzałości komercjalizacyjnej w sektorach zebranych w/w grupach wynalazków/rozwiązań i zakończonych badań oraz badań w toku. Ranking ten będzie przeprowadzony np. w relacji do podziału geograficznego świata i zastosowań na skalę przemysłową; e) zebrane dane służyłyby w dalszej kolejności ustaleniu ścieżki działań w odniesieniu do danej technologii w podziale na: wdrożenie przemysłowe (przygotowanie planów dla komercjalizacji zidentyfikowanych wynalazków/rozwiązań i ich realizacja poprzez inkubację i akcelerację w ramach działalności technicznej CWTP lub do sprzedaży technologii albo zaangażowanie inwestora w celu wykorzystania danej technologii do produkcji przemysłowej); kontynuowanie badań z potencjalnym partnerem biznesowym/przemysłowym.
W podsumowaniu omawianego problemu warto wskazać na doświadczenia USA, które są dla Polski dobrym przykładem w podejmowaniu działań w przedmiotowym obszarze. Przyjęcie podobnej strategii już pod koniec lat 60-tych przez USA stało się istotnym impulsem w rozwoju gospodarczym Stanów Zjednoczonych w układzie wewnętrznym i globalnym. Do zasadniczych kroków jakie podjęły USA należą:
- USA w latach 70-ch zmieniła paradygmat relacji pomiędzy przemysłem/biznesem, polityką kraju i nauką/badaniami uwzględniając konkurencyjny rozwój krajowych technologii jako integralną część amerykańskiej strategii globalnego rozwoju gospodarczego.
- Przestawiono politykę dotyczącą badań i edukacji w kierunku wspierania tej strategii
z priorytetami na wzmacnianie konkurencyjności gospodarczej, technologicznej i handlowej. - Uniwersytety zmieniły swoje curriculum edukacyjne a ponad 700 państwowych laboratoriów zmieniło misję ze „starej” na nową, nastawioną wyłącznie na badania stosowane i wdrożenia w stałej współpracy z przemysłem/biznesem (w tym strategicznymi projektami narodowymi jak NASA).
- Wprowadzono 3 ustawy: The Stevenson-Wylder Technology Innovation Act z 1980, The technology Transfer Act z 1986, The National Competitiveness Technology Transfer Act z 1989
- Wprowadzone ustawy doprowadziły do powstania „Biura Wdrażania Badań i Technologii”
z zadaniem przeglądu, nadzoru nad Konsorcjum Krajowych Laboratoriów. - Wprowadzono mechanizm „umów o współpracy badawczo-rozwojowej”, który powstał pomiędzy krajowymi laboratoriami a firmami prywatnymi, uniwersytetami, rządem krajowym i stanowymi, fundacjami, instytucjami non-profit i konsorcjami tych instytucji.
- Dla realizacji celów globalnej strategii gospodarczej USA, Kongres stworzył Narodowe Centrum Transferu Technologii.
Utworzenie CWTP byłoby zatem pewnym istotnym krokiem w kierunku przyjęcia podobnej strategii jak w USA, co może być istotnym impulsem w rozwoju gospodarczym Polski w układzie wewnętrznym i globalnym.