Zbliżająca się „Konferencja w sprawie przyszłości Europy” to doskonała okazja, by zastanowić się nad kierunkiem dalszego rozwoju Unii Europejskiej. W końcu chodzi tu o wytyczenie drogi, którą miałyby pójść nie tylko państwa narodowe, ale także społeczeństwa obywatelskie czy różnego rodzaju instytucje.
Nim jednak przejdzie się do formułowania odpowiedzi, należy pomyśleć nad właściwymi pytaniami. Dobrym punktem wyjściowym jest zaś to, co dziś w zasadzie reprezentują Unia Europejska i Europa – z koniecznie takim rozróżnieniem. W końcu Europa to rzeczywistość historyczna i kulturowa, a UE to organizacja gospodarcza i polityczna, którą regulują traktaty. Konferencja o przyszłości Europy może być jednak dobrym momentem do określenia, jaki charakter Unii odpowiadałby najbardziej obywatelom Europy – przynajmniej na najbliższe lata.
Zbudowanie Unii bliższej potrzebom jej mieszkańców byłoby olbrzymim sukcesem Konferencji i powinno stanowić jej główny cel. Wymaga to pewnej rewizji, w której uwzględnione zostaną zarówno pozytywne działania Unii podjęte do dziś, jak i wszystkie jej porażki. Wydaje się, że istotą Unii jest pewnego rodzaju spójność, integracja narodów Europy. Do tego potrzeba jednak pewnych kulturowych wspólnych elementów, które pozwolą stworzyć obszar dialogu jeszcze przed integracją gospodarczą czy polityczną. Lecz ta wspólna europejska tożsamość nie może być nowym wymysłem ani sztuczną fasadą. Musi to być autentyczna tożsamość oparta na wspólnych tradycjach i zwyczajach charakteryzujących europejski sposób bycia. To tożsamość, którą reprezentuje Dante, Cervantes, Goethe, Stefan Węgierski, Joanna d’Arc, święty Benedykt czy Jan Palach. Instytucje unijne powinny tę tożsamość pielęgnować, celebrować ją zgodnie z zasadą, którą filozof Roger Scruton określił jako oikofilia, miłość do domu.
Choć wspólna europejska tożsamość jest ważna, musimy także pamiętać o tożsamościach lokalnych, narodowych, które nas różnicują, ale o których nie możemy zapominać. Unia nie może działać unifikująco i homogenizująco bez poszanowania różnych charakterów społeczności, które ją tworzą. W różnorodności tradycji tkwi bowiem piękno Europy – w różnorodności, która nie jest przeszkodą do zjednoczenia w imię wspólnych wartości.
A skoro „Konferencja w sprawie przyszłości Europy” stwarza tak dobrą okazję do przedstawienia nowych projektów i pomysłów, spróbujmy nakreślić kilka z nich.
Większe ukierunkowanie polityki na młodzież, w tym promocja samozatrudnienia i walki z bezrobociem wśród młodzieży
W Unii Europejskiej wiele krajów członkowskich – zwłaszcza z regionów Morza Śródziemnego – boryka się z problemem niskiego zatrudnienia wśród młodzieży. Dostępne dane z końca 2017 r. pokazują, że w UE blisko 18 proc. ludzi poniżej 25. roku życia nie może znaleźć zatrudnienia, jednak po pandemii koronawirusa możemy się spodziewać, że odsetek ten urósł. Musimy zatem określić politykę, która pozwoli walczyć z bezrobociem u młodzieży, a promocja samozatrudnienia jest jednym z rozwiązań.
Wsparcie dla prześladowanych chrześcijan
Na świecie zjawisko chrystianofobii staje się coraz powszechniejsze. Już w 2004 r. papież Jan Paweł II wzywał Organizację Narodów Zjednoczonych do tego, by umieściła w oficjalnych dokumentach odniesienia do przejawów nienawiści wobec chrześcijan. Mamy z nimi do czynienia także w Europie, dotyczą również bezczeszczenia chrześcijańskich symboli religijnych oraz nietolerancji przejawianej wobec księży, zakonników czy zakonnic.
Regulacja przepływów migracyjnych
Imigracja znajduje się pośród najważniejszych wyzwań XXI wieku, musimy zatem zastanowić się nad tym, jak skutecznie regulować przepływ migrantów i jak zapobiegać nielegalnej imigracji zarówno przez granice unijne, jak i państwowe. Pod tym względem szczególnie problematyczny jest region Morza Śródziemnego, kraje europejskie nie mogą go ignorować.
Podnoszenie dzietności i wsparcie dla rodzin
Demograficzna kondycja Europy nie jest dobra. Mieszkańcy się starzeją, wskaźniki urodzeń maleją, widać to szczególnie we Włoszech (1,24 dziecka na kobietę w 2019 r.), ale problem jest ogólnoeuropejski. ISTAT szacuje, że tendencja się utrzyma i przez następne 12 lat nowych urodzeń będzie o kolejne 30 proc. mniej. To zapowiada kryzys demograficzny, któremu przy okazji towarzyszyć będzie spadek liczby zawieranych małżeństw. Wspólnota powinna zatem opracować programy wspierania dzietności i rodziny, uwzględniając aspekty ekonomiczne oraz kulturowe.
Wsparcie rolników oraz małych i średnich przedsiębiorców
Unia Europejska wiele uwagi poświęcała ochronie środowiska. Jest ona bez wątpienia ważną kwestią dla naszej przyszłości. Jednak transformacja ekologiczna musi być skrojona na miarę lokalnych potrzeb i możliwości. Dlatego należy wspierać rolników i przedsiębiorców w sposób określany lokalnie, a nie globalnie.
Promowanie przystąpienia Serbii, Czarnogóry, Albanii i Macedonii Północnej do Unii Europejskiej
Bałkany Zachodnie odegrały istotną rolę w historii Europy, mają też duże znaczenie geopolityczne – będąc wypadkową Zachodu i Wschodu. Należy ułatwić Serbii, Czarnogórze, Albanii i Macedonii Północnej wejście do Unii Europejskiej, by móc czerpać korzyści z poszerzenia unijnych granic.
