Każdy rząd chce zostać zapamiętany, a jednym ze sposobów jest zostawienie po sobie śladu w systemie edukacji czy programie nauczania. Na przykład hiszpański minister edukacji z ramienia Partii Ludowej w latach 2011-2015 José Ignacio Wert wprowadził do szkół przedsiębiorczość, za co dziś często przypisuje mu się agresywny kapitalizm. Teraz zaś minister Pilar Alegría próbuje przenieść ideologiczne elementy rządu PSOE-Unidas Podemos na nowy przedmiot – edukacja w zakresie wartości obywatelskich i etycznych, który jest kontynuacją bardzo kontrowersyjnego projektu edukacji obywatelskiej z czasów José Luisa Rodrígueza Zapatero.
„El Mundo” dotarło do programu nauczania w zakresie wartości obywatelskich i etycznych. Znalazły się w nim takie zagadnienia jak pamięć demokratyczna, prawa LGBTQ+, etyka troski, ekofeminizm czy świadomość przemocy i wykorzystywania kobiet. Nowy przedmiot miałby znaleźć się w którejś klasie między 12 a 16 rokiem życia. Łączna liczba godzin –35. Odpowiadałoby to liczbie godzin religii czy wychowania fizycznego w jednym roku szkolnym. Chodzi więc o jedną lekcję tygodniowo. Wcześniejszy projekt wstrzymano, ponieważ spotykał się z krytyką części rodziców, jednak teraz miałby on by obowiązkowy dla wszystkich uczniów.
Przedmiot podzielony jest na cztery bloki: samoświadomość i rozwój autonomii moralnej; zrozumienie społecznych ram współistnienia i etycznego zaangażowania w zasady, wartości i reguły, które nimi rządzą; przyjęcie postaw zgodnych ze zrównoważonym rozwojem środowiska, opartych na zrozumieniu naszych wzajemnych i ekozależnych relacji z nim; edukacja uczuciowej, rozwijanie wrażliwości oraz świadomości i zarządzanie uczuciami w ramach refleksji nad wartościami i problemami etycznymi, obywatelskimi i ekospołecznymi.
„Adekwatne koncepcje”
Program nauczania nowego przedmiotu wydaje się bardzo subiektywny, kiedy wspomina na przykład o „wytworzeniu adekwatnej koncepcji tego, czym powinny być relacje afektywne i afektywno-seksualne”. Wątpliwe też, by takie podejście odpowiadało nastolatkom poniżej 16 roku życia. Nie można od nich wymagać, by wiedzieli, jak „aktywnie przyczyniać się do dobrobytu społecznego poprzez przyjęcie własnego, wyraźnego, świadomego i etycznie uzasadnionego stanowiska w sprawie wartości i znaczenia praw człowieka, szacunku dla różnorodności etniczno-kulturowej, uwzględniania globalnych dóbr publicznych, postrzegania społecznej wartości opodatkowania, postrzegania społecznej wartości środowiska oraz znaczenia społecznej wartości środowiska, postrzeganie społecznej wartości podatków, jak również zaznajomienia z demokratyczną historią naszego kraju oraz z państwem prawa i jego instytucjami, organizacjami międzynarodowymi, stowarzyszeniami obywatelskimi i siłami bezpieczeństwa państwa w ich funkcjach mających na celu osiągnięcie pokoju, bezpieczeństwa i solidarności między narodami i jednostkami”. Przecież mało który dorosły byłby w stanie zająć „świadome i etycznie uzasadnione” stanowiska we wszystkich tych sprawach.
Jednocześnie program zachęca do „uświadomienia sobie wartości walki o skuteczną równość płci oraz rozwiązanie problemu przemocy i wykorzystywania kobiet poprzez analizę różnych fal i nurtów feminizmu, oraz działań zapobiegających nierówności, przemocy i dyskryminacji ze względu na płeć i orientację seksualną, wykazując się również znajomością praw LGBTQ+ i uznając konieczność ich respektowania”.
Polityczne perspektywy pojawiają się zresztą nie tylko w programie tego przedmiotu. Przy nauce języka hiszpańskiego i literatury wspomina się o „interpretacji genderowej”, a na plastyce omawia się „utwory artystyczne wykonane przez kobiety”. Nawet na pozornie nieszkodliwym wychowaniu fizycznym omawia się „sport jako zjawisko społeczne, krytycznie analizując jego przejawy z perspektywy płci i interesów ekonomiczno-politycznych, które go otaczają, w celu osiągnięcia bardziej realistycznej, kontekstualnej i sprawiedliwej wizji umiejętności motorycznych w ramach obecnych społeczeństw”.
A co z historią?
Historia także musi uwzględnić realizację celu zrównoważonego rozwoju. W praktyce oznacza to koncentrację między innymi na „ludziach niewidzialnych w historii”. Omawia się „działania ruchów feministycznych i sufrażystek w walce o równość płci” oraz „istotne kobiety w historii współczesnej”, ale program nauczania będzie dotyczył także „dyskryminacji ze względu na różnorodność płciową i seksualną”.
W ramach nauczania historii realizowany będzie blok „emocje i kontekst kulturowy” oraz „historyczna perspektywa komponentu emocjonalnego”, a także dział „asocjacjonizm” oraz „rola religii w organizacji społecznej, legitymizacji władzy i kształtowaniu tożsamości”.
Innymi tematami podejmowanymi na lekcjach historii będą „koncentracja i podział bogactwa”, „formy i sposoby postrzegania i przedstawiania nierówności”, „kierunki działania na rzecz sprawiedliwego podziału” oraz „kwestia minimum socjalnego”.
Uczniom zaleca się zastanowienie nad tym, do jakich skutków prowadzi kapitalizm: „Podczas gdy konieczne jest podkreślenie pozytywnych rezultatów w niektórych obszarach postępu, cywilizacji, technologii i kultury, konsekwencje rozwoju technologicznego i globalizacji w zakresie różnorodności kulturowej, rywalizacji o zasoby, konfliktów międzynarodowych, migracji, wyludniania się obszarów wiejskich i ogólnie degradacji życia na Ziemi muszą być również etycznie kwestionowane”.
Uwrażliwia się też dzieci na „etnocentryczne postrzeganie” i obronę mniejszości – uczniowie będą musieli „rozpoznać nierówności społeczne istniejące w minionych czasach oraz mechanizmy dominacji i kontroli, które były stosowane, identyfikując te grupy, które zostały ujarzmione i uciszone, podkreślając obecność postaci kobiecych”.
