fbpx

"Każdy rząd pozbawiony krytyki jest skazany na popełnianie błędów"

13.4 C
Warszawa
piątek, 29 marca, 2024

"Każdy rząd pozbawiony krytyki jest skazany na popełnianie błędów"

Badania z PWr: polskie granty badawcze są efektywniejsze, niż europejskie

Warto przeczytać

Narodowe Centrum Nauki osiąga większą efektywność grantów badawczych niż ERC, a polscy naukowcy radzą sobie w czasie pandemii lepiej niż ich zagraniczni koledzy – wynika z badań przeprowadzonych na Politechnice Wrocławskiej. Naukowcy z tej uczelni obliczyli to w oparciu o stworzony przez siebie Wrocławski Wskaźnik Efektywności Grantów – poinformowała PAP Anna Korzekwa-Józefowicz z NCN.

Wskaźnik WEIG (Wroclaw Effectiveness Indicator for Grants) stanowi sumę wybranej wartości bibliometrycznej przypadającej na kwotę dofinansowania w danym projekcie. Może to być np. suma wartości wskaźnika Impact Factor (IF) na 1 mln euro. WEIG jest liczony dla wszystkich efektów danego projektu; w tym przypadku wszystkich publikacji w czasopismach posiadających IF.

Natomiast Impact Factor (IF), zwany inaczej wskaźnikiem cytowań lub indeksem cytowań, jest miernikiem siły oddziaływania i prestiżu czasopism naukowych na środowiska naukowe. Świadczy o tym, jak często publikacja zamieszczona w danym czasopiśmie jest cytowana przez kolejnych naukowców w ich przyszłych publikacjach. IF oblicza się, dzieląc łączną liczbę cytowań uzyskanych przez czasopismo w danym roku dla artykułów opublikowanych w nim w ciągu dwóch poprzednich lat przez ogólną liczbę artykułów zamieszczonych w tym czasopiśmie w tych samych dwóch latach.

„Jedną z najważniejszych i najbardziej optymistycznych informacji jest fakt, że polskie granty są średnio dwa razy bardziej efektywne niż europejskie jeżeli chodzi o IF i trzy razy bardziej efektywne biorąc pod uwagę procentowy ranking czasopism (IF%)” – podkreśla prof. Przemysław Kazienko z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji PWr, autor publikacji, która ukazała się w piśmie „Journal of Informetrics” (https://doi.org/10.1016/j.joi.2021.101243).

Wraz z doktorantem Maciejem Dzieżycem profesor chciał początkowo przeanalizować polskie granty przyznawane rodzimym instytucjom przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) w ramach różnego rodzaju konkursów. Zaobserwował wówczas, że istnieje wyraźny problem związany z niefinansowaniem dziedziny, jaka jest informatyka.

„Bardzo nas to zaniepokoiło, dlatego zaczęliśmy drążyć – opowiada prof. Kazienko, cytowany w informacji opublikowanej na stronie swojej uczelni. – Chcieliśmy polskie projekty porównać z zagranicznymi, aby mieć jakiś punkt odniesienia. Po analizie okazało się, że właściwie możemy to zrobić w miarę dobrze jedynie względem ERC (Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych – przyp. PAP)”.

Okazuje się bowiem, że NCN i ERC w wielu kwestiach działają i zorganizowane są podobnie: w obu instytucjach finansowanie grantów jest podzielone na 25 paneli, obie finansują badania podstawowe, także obie upubliczniają na swoich stronach realizowane projekty, ich budżety oraz czasy trwania.

I właśnie takie informacje posłużyły do badań naukowcom z PWr, m.in. do opracowania Wrocławskiego Wskaźnika Efektywności Grantów.

„WEIG można łatwo łączyć, np. po latach, panelach, programach, a także porównywać, pamiętając jednak przy tym, aby uwzględniać zwłaszcza specyfikę dyscyplin. Można więc porównywać NCN z ERC, ale już porównanie panelu matematyki z chemią jest bardzo kontrowersyjne – tłumaczy prof. Kazienko. – W naszych badaniach skorzystaliśmy z serwisów publikujących granty finansowane przez NCN i ERC oraz z bazy Web of Science, z której pobieraliśmy wartości bibliometryczne czasopism dla artykułów publikowanych w ramach grantów: IF, AIS oraz IF%”.Na podstawie zebranych danych naukowcy przeprowadzili dogłębną analizę. Jej wyniki okazały się bardzo optymistyczne: NCN osiąga większą (średnio dwukrotnie pod względem IF i trzykrotnie pod względem IF%) efektywność swoich projektów niż ERC. Zdaniem autora badania wcale nie jest to aż tak wielkim zaskoczeniem, jak się może wydawać. Za to fakt, że różnice te nie dotyczą to jednakowo wszystkich dyscyplin nauki oraz że zmieniają się z biegiem lat, nie jest już taki oczywisty.

„Wiele osób zapewne stwierdzi, że polskie projekty są efektywniejsze niż europejskie dlatego, że jesteśmy tańsi – mówi profesor. – Nasze wyniki nieco temu przeczą. Różnice w płacach zmniejszają się z roku na rok, a efektywność względna nawet nieco rośnie. Wydaje się więc, że nasze efekty rosną szybciej niż koszty. Przy europejskiej stabilizacji powoduje to, że Polska szybciej goni Europę, niż ta nam ucieka”.

Jeśli chodzi o statystyki, to najbardziej efektywnymi konkursami prowadzonymi przez NCN okazały się programy Etiuda i Preludium, skierowane do młodych naukowców. Również w ERC da się zauważyć ten trend – większą efektywność osiągają tam projekty realizowane przez osoby dopiero rozpoczynające karierę naukową. Autorzy pracy podkreślają, że na razie trudno jednoznacznie powiedzieć, jakie są tego przyczyny.

„Wymaga to dalszych analiz. Być może wynika z tego, że granty w tych programach mają stosunkowo małe budżety i krótki okres – mówią. – Pamiętajmy też, że na efekty grantu składa się nie tylko pojedynczy projekt, ale także środki ’dookoła’, np. dotacja budżetowa dla uczelni finansująca podstawowe etaty, wkład całych zespołów badawczych, czy częściowe efekty osiągnięte już wcześniej”.

Analiza ujawniła też różnicę w grantach NCN pomiędzy panelami z kategorii nauk technicznych i nauk o życiu. Efektywność tych drugich nie dość, że jest mniejsza, to jeszcze systematycznie spada. Może to częściowo wynikać ze zwiększonych nakładów i kosztów, które niestety nie niosą za sobą lepszych efektów.

„Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zjawiska te nie są równo rozłożone na wszystkie panele z danej dziedziny nauk. Przykładowo informatyka traci względne finansowanie, a równocześnie w panelu informatyka polska jest przeciętna w porównaniu do innych dyscyplin i najgorsza w Europie – tłumaczy prof. Kazienko. – W efekcie spadającego względnego finansowania nasza informatyka coraz bardziej bije na głowę tę europejską pod względem efektywności”.

„Z kolei w panelu matematyka małe polskie nakłady dają całkiem dobry efekt, co przy średnich nakładach i gorszym efekcie w Europie daje ponad pięć razy większą względną efektywność (IF), zaś dla IF liczonego z rankingu czasopism w ramach dziedzin (IF%) nawet osiem razy lepiej. Dzieje się to przy rosnących w kolejnych latach względnych nakładach na matematykę i malejących na informatykę” – dodaje.

W artykule nie zamieszczono natomiast podobnych informacji o panelach humanistycznych. Wynika to m.in. z faktu, że nie pokrywają się one w NCN i ERC, a monografii, które w tej dziedzinie często są efektem badań, nie traktuje się jako czasopisma, więc nie są indeksowane w bazach takich jak Web of Science i nie mają wpływu na omawiane tu wskaźniki.

„Niemniej jednak prezentujemy dane zbiorcze dla całej dziedziny nauk humanistycznych, bez podziału na panele: także tutaj polska nauka wspierana przez NCN jest ok. dwa razy efektywniejsza niż europejska finansowana przez ERC” – zaznaczają autorzy.

Ciekawostką może być informacja, że polscy naukowcy lepiej poradzili sobie z realizacją projektów w trakcie pandemii. Zdaniem autorów wynika to najprawdopodobniej z odmiennej polityki NCN i polskiej mentalności. ERC niemal zachęcało do przedłużenia realizowanych projektów, w przypadku NCN większość grantów kończą się terminowo.

„Miałem okazję oceniać taki przedłużony projekt europejski i sam się dziwię, jak on funkcjonował – opowiada badacz. – Spora część naukowców w projektach europejskich jest zatrudniana na umowy o pracę, a budżety grantów nie były zwiększane; przesuwany był tylko czas ich zakończenia. Prawdopodobnie więc europejskie uczelnie przesuwały środki z inwestycji na finansowanie takich etatów. Z kolei granty NCN są jedynym źródłem zarobku dla stosunkowo małej grupy osób, było nam więc łatwiej. W efekcie w 2020 r. zakończono tylko nieco ponad 50 proc. grantów ERC, zaś w NCN dotyczyło to prawie 80 proc. W zeszłym roku ERC już nas dogoniło.Badania nad opracowaniem wskaźnika zajęły naukowcom 3,5 roku. Nie wykluczają oni, że projekt będzie nadal rozwijany. Autorom marzy się stworzenie europejskiego, a nawet światowego, serwisu analitycznego.

Naukowcy zauważają, że wszystko zależy jednak od pozyskania odpowiedniego finansowania. (PAP)

Więcej artykułów

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz komentarz!
Wpisz imię

Najnowsze artykuły

Translate »