Gdy Portugalia wyszła z kryzysu zadłużenia w latach 2012-2013, MFW nie szczędził jej pochwał. Dzisiejsza sytuacja kraju pokazuje, że jest on odporny i potrafi wychodzić z poważnych recesji. Chociaż niespiesznie, to jednak bez przerwy.
Gospodarka portugalska poradziła sobie lepiej z pandemią COVID-19 niż Niemcy czy Hiszpania. Wróciła do poziomu PKB sprzed kryzysu zdrowotnego już kilka miesięcy temu. Jest też najszybciej rozwijającą się gospodarką w całej Unii Europejskiej w 2022 r.
Świetne prognozy dla Portugalii
Wojna w Ukrainie nie jest obojętna dla gospodarek europejskich. Agresja Rosji na byłą republikę radziecką spowodowała, że KE była zmuszona do obniżenia prognozy dotyczącej PKB niemal wszystkich krajów. Obroniła się jedynie Portugalia. Wygląda na to, że inwazja na Ukrainę, która stawia Europę w trudnej sytuacji, nie osłabi ożywienia portugalskiej gospodarki. W tym przypadku prognozy zostały podniesione o 0,3 punktu proc. w tym roku (+5,8 proc.). Ostrożniejszy był MFW. Podniósł prognozę zaledwie o 0,5 punktu proc., do 4,5 proc.
Eksperci uważają jednak, że wzrost Portugalii będzie wyższy.
Analitycy FocusEconomics przewidują wzrost PKB o 4,6 proc. w 2022 r. Bardzo optymistyczny jest Bank of America (BofA) Global Research, który prognozuje wzrost o 6,5 proc. w tym roku.
Massimo Bassetti, starszy ekonomista strefy euro w FocusEconomics, w wypowiedzi dla elEconomista wyjaśnia fenomen Portugalii w kontekście toczącej się wojny. „Portugalia jest jednym z krajów o najmniejszych bezpośrednich powiązaniach handlowych z Rosją i Ukrainą w Unii Europejskiej. Należy jednak pamiętać, że kraj ten jest narażony na pośrednie ryzyko w postaci cen surowców. Problemem mogą być także zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw i osłabienie globalnego popytu”.
Wyróżniała się już wcześniej
Portugalia, jeszcze przed rozpoczęciem się rosyjskiej inwazji, wyróżniała się na tle innych krajów. „W pierwszym kwartale roku gospodarka Portugalii wzrosła o 2,6 proc. w porównaniu z poprzednim kwartałem. Dzięki temu PKB jest o 1,2 proc. wyższy od odnotowanego w ostatnim kwartale 2019 r., czyli ostatnim kwartalnym notowaniu przed pandemią. W ujęciu rok do roku gospodarka portugalska wzrosła o 11,9 proc., czyli wyraźnie powyżej poziomu 5,9 proc. z poprzedniego kwartału – pisze elEconomista.
Teresa Gil Pinheiro, ekonomistka CaixaBank Research, wyjaśnia, czym był spowodowany ten tak duży skok. Wskazała na „większy pozytywny wkład popytu krajowego, zwłaszcza poprzez konsumpcję prywatną oraz popytu zewnętrznego, odzwierciedlającego silniejszy wzrost eksportu towarów i usług niż importu”. „Ważnym czynnikiem wpływającym na wzrost eksportu było ożywienie w turystyce” – powiedziała.
„Wskaźnik aktywności dziennej wzrósł w kwietniu o 10,3 proc., a wskaźniki nastrojów poprawiły się nieznacznie w porównaniu z marcem. Po stronie podaży wskaźnik nastrojów gospodarczych poprawił się w kwietniu o 0,1 pkt w porównaniu z marcem. Stało się to dzięki poprawie nastrojów w przemyśle, usługach i handlu, co z nadwyżką zrekompensowało pogorszenie nastrojów w sektorze budowlanym, w którym odnotowano mniejszy optymizm spowodowany spadkiem liczby zamówień. W przemyśle wyróżnia się poprawa zaufania, do -1,5 punktu w porównaniu z -4 punktami w marcu” – mówi Gil Pinheiro.
Trzeba też wziąć pod uwagę, że bezrobocie rejestrowane w urzędach pracy w Portugalii spadło w marcu do 326 251 osób, czyli do poziomu poniżej tego sprzed pandemii. Oznacza to o 7,5 tys. bezrobotnych mniej niż w marcu 2019 r. i spadek o 5,2 proc. w porównaniu z lutym tego roku (18 tys. bezrobotnych). „Spadek ten jest w dużej mierze spowodowany przez cztery sektory działalności: hotele i gastronomię, nieruchomości, działalność administracyjną i usługi wspierające, handel i budownictwo. W porównaniu z poziomem sprzed pandemii, budownictwo i handel są obecnie na niższym poziomie, co jest wynikiem niedoboru siły roboczej w tych sektorach” – mówi ekonomistka CaixaBank. Jednak wzrost zatrudnienia prawdopodobnie spowolni ze względu na rosnące koszty energii i surowców.
Według KE „dzięki rządowym programom wsparcia i ożywieniu gospodarczemu stopa bezrobocia spadła do 6,6 proc. w 2021 r.”. Uległa ona dalszej poprawie, spadając w lutym 2022 r. do 5,6 proc. i osiągając tym samym najniższy od 20 lat poziom. Jednak godziny pracy nie wróciły wciąż do normy.
Dlaczego Portugalia radzi sobie lepiej niż inne kraje
Gospodarka Portugalii od lat ma się bardzo dobrze. A rynek pracy jest odzwierciedleniem takiego stanu rzeczy. Czym jest to spowodowane? Zaczęło się to w latach następujących po kryzysie zadłużenia państwowego. Wówczas to konserwatywny rząd Pedra Passosa Coelho wprowadził wewnętrzną dewaluację. Oznaczało to ograniczenie płac i rozdawnictwa świadczeń. Pozwoliło to gospodarce zyskać na konkurencyjności i rozwijać się bez wywoływania nierównowagi.
Komisja Europejska w 2021 r. w przygotowanym przez siebie dokumencie stwierdziła, że te przeprowadzone reformy strukturalne doprowadziły do znacznego wzmocnienia portugalskiej gospodarki. Jednak reformy te nie zostały wprowadzone po kryzysie, tylko już wcześniej. Przynajmniej częściowo. Rozpoczęły się też przed programem dostosowawczym (Centeno/Coelho 2018). Program przyniósł „bardziej kompleksowe reformy, głównie w zakresie budownictwa mieszkaniowego i rynku wynajmu mieszkań w miastach, usprawnienia systemu sądownictwa, zmiany w przedsiębiorstwach państwowych, większą elastyczność rynku pracy oraz poprawę otoczenia biznesu” – pisze „elEconomista”.
Rząd Antonio Costy skonsolidował później te działania. Zastosował też kilka środków stymulujących popyt wewnętrzny – między innymi podwyższył emerytury i płacę minimalną. To wszystko wzmocniło popyt krajowy niezagrażający równowadze w gospodarce. Saldo obrotów bieżących pozostaje względnie zrównoważone. Presja inflacyjna pojawiła się dopiero w 2022 r. i trudno w tym przypadku znaleźć rozwiązanie wewnętrzne, gdyż jest spowodowana czynnikami globalnymi.
W Portugalii rząd też skuteczniej poradził sobie z kryzysem związanym z koronawirusem. To sprawiło, że PKB i zatrudnienie ucierpiały w nieco mniejszym stopniu niż w innych krajach południowoeuropejskich.
Dobry klimat dla biznesu
W Portugalii powstaje sporo nowych firm – w pierwszym kwartale 2022 r. ich liczba wzrosła o 36 proc. Zgodnie z najnowszymi danymi opublikowanymi przez Eurostat oznacza to dla Portugalii pierwsze miejsce w Europie. Liczba rejestracji nowych firm wzrasta od czterech kwartałów. Liczba bankructw zaś spada już od sześciu kwartałów.
Wskaźniki te niekoniecznie odzwierciedlają tylko pozytywne zmiany. Spadek bezrobocia może być również związany z masową emigracją Portugalczyków do innych krajów.
Chociaż wspomniany raport Komisji Europejskiej chwali poprzednie reformy, to autorzy zauważają też odpływ młodej siły roboczej. „Nie da się zaprzeczyć, że wielu młodych i wykwalifikowanych ludzi opuściło Portugalię w czasie ostatnich kryzysów w poszukiwaniu lepszych możliwości zatrudnienia. Jednocześnie imigracja mogła składać się w stosunkowo dużej mierze z emerytów (których przez lata przyciągały korzystne dla tych grup podatki)”. Wydaje się jednak, że tendencja ta ulega odwróceniu. „Choć bezwzględna wielkość siły roboczej zmniejszyła się podczas kryzysu w latach 2011-2013, ale w 2016 r. zaczęła ponownie rosnąć dzięki połączeniu czynników demograficznych, lepszych perspektyw zatrudnienia i migracji netto”.
Wszystko jest ze sobą powiązane
W najnowszym raporcie KE podkreślono, że inwestycje i eksport towarów, to osiągnęły one poziom wyższy niż przed pandemią. Bassetti twierdzi, że „gospodarka portugalska wzrośnie bardziej niż hiszpańska, a ponadto wykaże lepsze wyniki budżetowe”. Wyjaśnia on, że „silne ożywienie, którego Komisja spodziewa się w Portugalii, jest wynikiem połączenia korzystnego efektu bazy, wyższych wydatków krajowych, które wcześniej były ograniczone, oraz branży turystycznej, która znów mocno daje o sobie znać. Wszystko to sprawi, że wzrost gospodarczy w Portugalii będzie zgodny z prognozami Komisji Europejskiej i znacznie wyższy od wzrostu w Hiszpanii, co będzie miało wpływ na dochody i szybszą konsolidację finansów publicznych”.
Wymienione czynniki mają wpływ na finanse publiczne. „Wszystko jest ze sobą powiązane. Na rynku pracy zauważalny jest silny i zrównoważony wzrost. Z kolei dane dotyczące zatrudnienia i wzrostu gospodarczego przekładają się na dochody, które utrzymują deficyt pod kontrolą. Deficyt publiczny w Hiszpanii jeszcze przez jakiś czas pozostanie na poziomie zbliżonym do 5 proc. lub nawet powyżej tego poziomu. Sytuacja w Portugalii jest zupełnie inna” – pisze elEconomista.
Portugalia zamknęła rok 2021 z deficytem w wysokości 2,8 proc. PKB, poniżej początkowych prognoz. Istnieje szansa, że obecny rok zakończy się na poziomie 1,9 proc. Dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł do 127,4 proc. PKB w 2021 r.. Jest więc o ponad dziesięć punktów proc. mniejszy w porównaniu z najwyższym poziomem 139 proc. osiągniętym w pierwszym kwartale 2021 r.
„Portugalia wykazała się doskonałymi wynikami budżetowymi. Konsekwencje fiskalne pandemii były mniej dotkliwe niż w przypadku większości krajów europejskich. Mimo, że wskaźnik zadłużenia jest wysoki, to wykazuje stałą tendencję spadkową” – tak agencja ratingowa Fitch tłumaczyła swoją decyzję dotyczącą podwyższenia oceny perspektywy zadłużenia Portugalii do pozytywnej.
Ekonomiści Fitch szczególnie podkreślają dobrą kondycję portugalskiej gospodarki. Znacznie lepszą niż w przypadku średniej krajów europejskich. Zwracają uwagę, że Portugalia w ciągu jednego roku znacznie zmniejszyła swoje zadłużenie, podczas gdy kraje strefy euro zredukowały je średnio tylko o 1,6 punktu.
Wiadomo, że „stabilność polityczna sprzyja zmniejszeniu zadłużenia. Bezwzględna większość Partii Socjalistycznej w parlamencie po przedterminowych wyborach w styczniu stwarza bardziej stabilny kontekst dla kształtowania polityki. Stawia też rząd premiera Antonio Costy w solidnej pozycji do wdrożenia swojego programu fiskalnego i gospodarczego, którego celem jest zmniejszenie długu publicznego” – zauważa agencja Fitch.
Rządowy program stabilności na lata 2022-2026 zakłada, że zadłużenie Portugalii spadnie poniżej poziomu sprzed pandemii (116,6 proc. w 2019 r.) już w 2023 r. Zgadza to się w dużym stopniu z prognozami agencji Fitch, która przewiduje, że stanie się to w 2024 r.
Niestety, dla Hiszpanii prognozy nie są już takie optymistyczne. Tu zadłużenie będzie nadal rosło i w nadchodzących dekadach może przekroczyć poziom 140 proc.
