Jeden z kościołów wyróżnia się spośród innych. Został zbudowany w 661 r. i jest najstarszym tego typu obiektem w kraju. A do tego w nienaruszonym stanie. Bazylika San Juan de Baños – bo o niej mowa – położona jest nieco ponad siedem kilometrów od Palencii.
Gdy powstawała, Hiszpanią rządzili jeszcze Wizygoci. Poświęcona Janowi Chrzcicielowi mieści się w miejscowości Baños de Cerrato, na brzegu rzeki Pisuerga, która z kolei jest częścią gminy Venta de Baños. W 1897 r. stała się zabytkiem narodowym i dobrem kultury.
Kościół powstał na planie bazyliki. Posiada trzy nawy i trzy absydy, choć oryginalna jest tylko ta centralna. Przez lata obiekt przeszedł wiele rekonstrukcji. Przebudowy zmieniły pierwotny wygląd łuków, z planu zniknęły boczne absydy, a parter stał się prostokątem ze zniekształconym prezbiterium. Również zewnętrzna dzwonnica jest dodatkiem wykonanym przez XIX-wiecznych konserwatorów. Bazylika wciąż jednak zachwyca pięknem i równowagą między prostotą konstrukcji a dyskretną dekoracją. Sama nazwa kościoła związana jest z pewną legendą. Według niej wizygocki król Recceswint, po ciężkiej walce z rebelią Waskończyków (spokrewnionych z Baskami) przybył do Baños de Cerrato, aby wyleczyć się z dolegliwości nerek. Został tam uleczony, pijąc wodę z fontanny, będącej dziś znanym zabytkiem. Turyści zamierzający odwiedzić najstarszy kościół w Hiszpanii, mogą też skorzystać z innych atrakcji, takich jak łódź Juan de Homar, która pozwala odkryć Canal de Castilla. W okresie wizygockim powstała również krypta San Antolin, której budowa datowana jest na drugą połowę VII wieku.
Kościół Santa Comba de Bande
Innym znanym obiektem sakralnym jest Kościół Santa Comba de Bande. Ta wizygocka świątynia z drugiej połowy VII wieku jest zlokalizowana w mieście Banda w prowincji Orense. Zbudowana została na planie krzyża greckiego i obwodu prostokąta, na którego czele znajduje się główna kaplica. U podnóża mieści się portyk z pomieszczeniami po bokach. Łączą się one z transeptem, skąd przechodzi się do prezbiterium i nawy. Jest to pierwszy kościół o planie krzyża w architekturze wizygockiej.
Kościół San Pedro de la Nave
Wizygocki kościół San Pedro de la Nave znajduje się w miejscowości El Campillo, w gminie San Pedro de la Nave-Almenda, w prowincji Zamora. 22 kwietnia 1912 r. został uznany za Pomnik Narodowy.
Wybudowany na przełomie VII i VIII wieku stanowi jedno z ostatnich dzieł sztuki wizygockiej, przed podbojem półwyspu przez Arabów w 711 r. Pierwotnie znajdował się na brzegu rzeki Esla, ale przeniesiono go w związku z budową zbiornika wodnego Ricobayo i obawą przed zatopieniem. Żmudną operację przetransportowania zabytku kamień po kamieniu na nowe miejsce nadzorował w latach 1930-32 architekt Alejandro Ferrant Vázquez.
Wschodnia połowa na planie krzyża greckiego łączy się z bazyliką w zachodnim fragmencie. Wyraźnie zarysowany jest podział przestrzeni na część dla kapłana, wiernych oraz osób świeckich. Obiekt wyróżnia się antropomorficznymi symbolami ewangelistów wyrzeźbionymi na podstawach kolumn oraz scenami z Biblii. Wewnątrz znajduje się też monolityczny grobowiec, prawdopodobnie średniowieczny oraz chrzcielnica z XVI wieku.
Kościół Santa María de las Viñas
Jednym z najlepszych przykładów wizygockiej architektury jest pustelnia Santa María de Quintanilla de las Viñas, w prowincji Burgos. Zyskała sławę w latach 20. XX wieku, gdy miejscowy proboszcz podjął starania o zbadanie przez archeologów zaniedbanego budynku. Choć trwają spory o okres, w jakim kościół został zbudowany, to w 1929 r. uznano go za Pomnik Narodowy i odrestaurowano.
Świątynię charakteryzuje bogata dekoracja rzeźbiarska zewnętrzna i wewnętrzna. Liczne fazowane płaskorzeźby z neutralnymi kompozycjami w tle wspaniale uzupełniają się z pozostałymi elementami architektonicznymi.
Kościół Santa María de Melque
Santa María de Melque to wizygocki kompleks klasztorny położony w gminie San Martín de Montalbán, 30 km na południe od miasta Toledo. Centralne miejsce w kompleksie zajmuje kościół, natomiast w sąsiednich budynkach umiejscowione jest odrestaurowane centrum interpretacyjne. Dookoła rozciąga się charakterystyczny dla regionu krajobraz.
Kompleks powstał z wykorzystaniem nieregularnych bloków granitowych. Ściany są nierówne, ale bardzo solidne, o grubości do 1,40 metra. Całość ma formę greckiego krzyża o ramionach różnej długości. Najdłuższe z nich, wschodnio-południowe zakończone jest na zewnątrz kwadratową absydą. Znajduje się tu również szereg pomieszczeń, po jednym z każdej strony absydy, a także kolejne, po lewej stronie, u stóp transeptu. Zaburza to zewnętrzny plan krzyża greckiego.
Bazylika Santa Lucía del Trampal
Kościół Santa Lucía del Trampal to świątynia, która powstała między VII a IX wiekiem. Mieści się w gminie Alcuésar, w prowincji Cáceres. Jest to wyjątkowy kościół o wizygockich cechach architektonicznych z możliwymi późniejszymi wpływami mozarabskimi. Budowla obejmuje szachownicę z trzema prostokątnymi kaplicami otwartymi na transept. Jest to jedyna świątynia z okresu wizygockiego, która zachowała się w południowej części Hiszpanii. Od 5 października 1983 r. bazylika została uznana za dobro kultury.
Pierwotny obiekt posiadał nawę główną i dwie mały nawy boczne tworzące główny korpus, a także mały chór prowadzący do transeptu. Podział świątyni na trzy niezależne, oddzielne nawy oraz potrójną absydę wyróżnia ją spośród podobnych budynków sakralnych. Transept był podzielony na siedem przęseł przez sześć par kolumn podtrzymujących łuki podkowiaste. Aby wykonać pełne sklepienie, konstruktorzy oparli strukturę budynku na pomieszczeniach o zmniejszonych wymiarach. Dach składał się ze sklepień i małych kamiennych kopuł.
Kościoły Santa María del Naranco i San Miguel de Lillo znajdują się na południowych stokach góry Naranco w Oviedo, cztery kilometry od centrum miasta. Początkowo Santa Maria była salą tronową kompleksu pałacowego króla Asturii Ramiro I. Na kościół przekształcono ją prawdopodobnie w XII wieku. Związany z nią styl architektoniczny zwany jest czasami asturyjskim stylem preromańskim i zalicza się do niego także pobliski kościół San Miguel de Lillo. W 1985 r. Santa Maria została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
