Wbrew wcześniejszym głosom, tym co wzbudziło największe kontrowersje, nie było uchylenie ograniczeń formalnych wynikających z ustawy prawo zamówień publicznych, ale ułożenie całego łańcucha dystrybucji i docelowa cena surowca dla końcowego odbiorcy.
Merytoryczne założenia uchwalonej regulacji dobrze oddaje jej tytuł, który brzmi; „Ustawa o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe”. Podstawowe założenie jest takie, że do 30 kwietnia 2023 roku gminy będą mogły nabywać węgiel w maksymalnej cenie 1500 złotych brutto za tonę do dalszej odsprzedaży odbiorcom indywidualnym – nie drożej niż 2000 złotych za tonę, przy czym uprawnione do zakupu na takich warunkach będą gospodarstwa, którym przysługuje dodatek węglowy.
Ustalono, że na złożenie przez samorząd deklaracji zainteresowania przyjętym rozwiązaniem są trzy dni, licząc od daty wejścia ustawy w życie. Informację należy umieścić na stronie BIP. W przeciwnym razie prawo przystąpienia do sprzedaży węgla po cenie preferencyjnej przejmie sąsiednia gmina lub podmiot trzeci. W razie większej liczby zainteresowanych gmin/podmiotów zdecyduje kolejność zgłoszeń.
Konstrukcja wydaje się przejrzysta i klarowna, przy czym kluczowe są nie tylko widełki cenowe, ale krąg uprawnionych beneficjentów. Tym samym utrzymano wcześniej przyjęte kryteria w zakresie uprawnień do dodatku węglowego, co wzmacnia pewność mieszkańców, że nie zostaną na przysłowiowym lodzie. Ustawa redukuje chaos narastający od pewnego czasu, skutkiem sporów kompetencyjnych i politycznego rozgrywania sprawy zaopatrzenia w węgiel w myśl zasady „im gorzej, tym lepiej”.
Przeczytaj także:
- Sejm uchwalił ustawę umożliwiającą sprzedaż węgla po preferencyjnej cenie
- Samorządy w kryzysie energetycznym
- „Gdy rozum śpi, budzą się demony”, czyli jak opozycja grała węglem
Po stronie gminy, która wejdzie w program, leży obowiązek ustalenia liczby uprawnionych do preferencyjnego zakupu węgla tak, aby na tej podstawie zawrzeć umowę z przedsiębiorstwem, w której potwierdzona będzie maksymalna cena nabycia tj. 1500 złotych brutto za tonę. Załącznikiem do umowy będzie aktualny certyfikat jakości parametrów (jak to zapisano w ustawie) paliwa stałego.
Czas, w jakim gmina musi uregulować należność, to 60 dni licząc od dnia wydania węgla przez przedsiębiorstwo. Gminy mogą tworzyć grupy zakupowe na podstawie umowy określającej nabywcę, miejsce składowania i wydawania węgla gospodarstwom domowym oraz zasady, na jakich rozliczane będą koszty, jakie każda z gmin poniosła w ramach wspólnego przedsięwzięcia.
Kto, za ile i komu?
Jak wskazano wcześniej, gdy gmina nie jest zainteresowana sprzedażą węgla, w jej rolę wejdzie gmina sąsiednia lub podmiot trzeci. W takim przypadku należy poinformować właściwego miejscowo wójta/burmistrza/prezydenta, by ten zamieścił stosowny anons w BIP. Uprawnieni do nabycia węgla w cenie preferencyjnej pozostają mieszkańcy posiadający prawo do dodatku węglowego z tą, wszakże różnicą, że w przypadku podmiotu trzeciego ma on prawo do sprzedaży w cenie wyższej, nieprzekraczającej jednak 2200 złotych brutto za tonę.
Aktualizowanie informacji o cenie węgla pozostaje w gestii gminy, która musi ją nowelizować w systemie teleinformatycznym, zgodnie z art.33 ustawy z dnia 15 września 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw. Różnica w cenie zakupu węgla przez gminę, a ceną jego sprzedaży wynosząca 500 złotych na tonie, stanowi dochód gminy, z przeznaczeniem na pokrycie kosztów transportu pomiędzy składem a dystrybucją.
Kluczem logistyka
Po stronie gminy (nie wszystkie leżą nad morzem czy Śląsku) pozostanie obowiązek odbioru węgla ze wskazanego miejsca w Polsce, celem dalszej odsprzedaży; za pośrednictwem jednostki własnej, w ramach umowy z inną gminą; poprzez spółki komunalne lub w ramach umowy z odrębnym podmiotem, o którym mówi art. 9 ustawy o samorządzie gminnym.
Rozpatrywanie wniosków o zakup na warunkach preferencyjnych od nabywców indywidualnych odbywać się będzie, we właściwej miejscowo gminie. W przypadku, gdy zadanie przejmie gmina sąsiednia, na podstawie zaświadczenia o wypłacie dodatku węglowego w miejscu zamieszkania.
Zgodnie z zapisem ustawowym, wniosek musi zawierać informacje dotyczące ilości paliwa stałego i ewentualnego wcześniej nabytego na zasadach preferencyjnych. Ponadto do wniosku należy dołączyć oświadczenie, że wcześniej ani wnioskodawca, ani żaden członek jego gospodarstwa domowego nie nabyli paliwa na sezon grzewczy 2022/2023 w cenie niższej niż 2000 złotych brutto w ilości nie mniejszej niż ta, która określi rozporządzenie.
W terminie 14 dni od złożenia wniosku właściwy organ samorządu wyda nieodpłatnie zaświadczenie uprawniające do nabycia węgła w cenie preferencyjnej, po uprzedniej weryfikacji tego dokumentu w CEEB. Fakultatywnie w drodze uchwały radni gminy mogą określić sposób i tryb rozpatrywania wniosków, kryteria dotyczące pierwszeństwa w dokonaniu zakupu, sposób dokonywania rozliczeń gmina – kupujący.
Istota rozwiązania
Ceny określone w ustawie oraz przyjęte rozwiązania logistyczno-finansowe opierają się na dwóch fundamentach. Do zakupu węgla nie mają zastosowania przepisy o zamówieniach publicznych, natomiast gminy dodatkowo zostały zwolnione z podatku akcyzowego z tytułu jego nabycia. Transparentność całego procesu gwarantuje obowiązek zamieszczania przez gminę wszelkich informacji w Biuletynie Zamówień Publicznych. Ewentualne uproszczenia procedury dają przestrzeń do wykazania inicjatywy, zależnie od możliwości i uwarunkowań lokalnych, stąd możliwość fakultatywnego włączenia w proces radnych na etapie ustalania reguł gry. Sprawa ze swej istoty jest niepolityczna, ale z pewnością dla wielu samorządów będzie to swoiste „być albo nie być” w kontekście kolejnej kadencji.