W połowie listopada ubiegłego roku, media obiegła informacja o podłączeniu do sieci gazowej w porcie w Wilhelmshaven pierwszego niemieckiego pływającego terminalu gazu skroplonego. Statek typu FSRU (od angielskiego; Floating Storage Regassification Unit) zainstalowano w rekordowym czasie, umożliwiającym dostawy jeszcze w grudniu 2022 r. W efekcie bezpośrednich następstw rosyjskiej agresji w Ukrainie i szantażu gazowego wpływającego na bezpieczeństwo energetyczne Europy, sprawa dywersyfikacji źródeł dostaw gazu stała się priorytetem, a pozyskanie błękitnego paliwa ze wszystkich dostępnych źródeł doznało bezprecedensowego przyspieszenia.
Jeszcze w marcu ub.r., a więc niespełna po miesiącu od rosyjskiej agresji, Bundestag uchwalił prawo obligujące do zapełnienia magazynów gazu do min. 90 proc. ich pojemności przed 1 listopada i utrzymania 40 proc. zapasu w lutym roku 2023. Terminal w Wilhelmshaven planowano pierwotnie ukończyć w roku 2022, a jeszcze w 2019 wybrano największą tego typu jednostkę FSRU. Statek został zbudowany przez Japoński MOL i jest zdolny dostarczyć 10 miliardów metrów sześciennych gazu naturalnego rocznie. Jednak kontrakt nie został zrealizowany, ze względu na panujące wówczas przekonanie, że połączenia gazowe z Rosją przez Nord Stream 1 oraz Nord Stream 2, gwarantują pewność ciągłości dostaw taniego gazu.
W obliczu wojny, przerwania dostaw i uszkodzenia obu nitek bałtyckiego gazociągu, niemieckie władze stanęły w obliczu konieczności powrotu do koncepcji zakładającej wykorzystanie magazynów pływających, jako najszybszej metody zbudowania alternatywnej infrastruktury transmisyjnej. Do chwili obecnej zakontraktowano pięć jednostek typu FSRU, które w wytypowanych lokalizacjach uzupełnią niemiecką infrastrukturę zaopatrzenia w gaz. Wszystkie jednostki zakontraktowano u sprawdzonych armatorów, na podstawie wieloletnich czarterów. Z innego rozwiązania skorzystały Włochy, które uznały, że pewność dostaw zapewni jedynie zakup specjalistycznych jednostek i włączenie ich do infrastruktury gazowej.
W odróżnieniu od Niemiec i pozostałych krajów europejskich Polska w porę zakończyła budowę rurociągu podmorskiego Baltic Pipe, który w dużym stopniu ma uzupełnić krajowe zapotrzebowanie gazem z Norwegii. Jednak i ten rurociąg nie jest wolny od zagrożeń natury dywersyjnej podobnych do tych, które spotkały Nord Stream.
Potrzebą chwili jest więc możliwie szybkie włączenie w krajowy system zaopatrzenia w gaz pływającego terminalu FSRU. Polska dołączyłaby do elitarnej grupy krajów, które mają możliwości magazynowania i dystrybucji gazu naturalnego do państw w naszej części Europy. Wśród tych krajów już od 2014 roku jest Litwa. Terminal „Independence” w Kłajpedzie zapewnia dostawy na poziomie ok. 4 mld metrów sześciennych gazu rocznie. W przeszłości wiele państw deklarowało zamiar bycia gazowym hubem, tylko nielicznym się to udało.
Wielki program i dwa podmioty
Postanowiliśmy bliżej przyjrzeć się uwarunkowaniom dotyczącym realizacji takiej inwestycji w Polsce, która zdaniem analityków rynku może efektywnie zagospodarować nawet dwa terminale FSRU. Z pytaniami w tej sprawie zwróciliśmy się do Polskiego Funduszu i GAZ-SYSTEM.
Perspektywa PFR
Odpowiedzi na nasze pytania otrzymane od Michała Witkowskiego, dyrektora Departamentu Komunikacji Korporacyjnej PFR
Jak to się stało, że po wielu miesiącach „szumu medialnego”, w czasie których budowę statku FSRU deklarował najpierw GAZ-SYSTEM, a potem PGNiG, to w końcu Polski Fundusz Rozwoju stał się właścicielem tego projektu?
Gospodarzem programu FSRU jest GAZ-SYSTEM. Rolą PFR (wspólnie z armatorem doświadczonym w budowie i operowaniu terminalami FSRU, jako udziałowcem mniejszościowym) jest zakup jednostki w stoczni, nadzór nad jej budową, a następnie odbiór, testy oraz rozpoczęcie działalności operacyjnej w zakresie odbioru i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego dla GAZ-SYSTEM.
Patrząc z perspektywy tego, co robi Europa Zachodnia w kontekście budowy nowych pływających terminali gazu LNG oraz tego, jak szybko będą one stawiane, jak wygląda aktualny harmonogram Państwa projektu?
Harmonogram projektu zakłada rozpoczęcie działalności regazyfikacyjnej przez GAZ-SYSTEM w styczniu 2028 roku.
Z jakich źródeł i w jaki sposób będzie finansowany polski projekt oraz czy Państwo planują pozyskać do tej inwestycji partnerów – a jeśli tak, to jakich i jaka będzie ich rola?
W zakresie samego terminala FSRU projekt będzie finansowany wkładami kapitałowymi przez PFR Fundusz Inwestycyjny FIZAN oraz naszego Partnera (stosownie do objętych udziałów) i długiem bankowym. Za strukturyzację finansowania pozostałej części infrastruktury wchodzącej w zakres programu, odpowiada GAZ-SYSTEM.
Projekt budowy pływającego terminalu LNG był zainicjowany już kilka lat temu i do tej pory nie udało się tego projektu zrealizować. Czy dziś można już z całą stanowczością powiedzieć, że ten projekt będzie na pewno realizowany?
Aktualnie PFR realizuje wszelkie działania mające zapewnić dostarczenie nowo wybudowanego pływającego terminalu FSRU do Zatoki Gdańskiej w drugiej połowie 2027 roku.
Patrząc od strony bezpieczeństwa energetycznego państwa polskiego oraz dywersyfikacji zapasów gazu, czy przewidywana jest budowa więcej niż jednego terminalu FSRU?
Infrastruktura towarzysząca (falochron, nabrzeże, połączenie gazowe) będzie zaprojektowana i realizowana na dwie jednostki FSRU. Decyzja w przedmiocie zamówienia i uruchomienia drugiego terminalu leży w gestii GAZ-SYSTEM.
Czy nie brali Państwo pod uwagę zakupu albo czarteru istniejącej jednostki, w celu przyspieszenia realizacji tego projektu i wcześniejszego oddania do realizacji?
Harmonogram realizacji projektu został określony przez GAZ-SYSTEM i odpowiada aktualnym potrzebom oraz poziomowi rozbudowy systemu gazowego w Polsce.
Punkt widzenia z perspektywy GAZ-SYSTEM
Całości obrazu, który wyłania się z odpowiedzi uzyskanych od PFR dopełniają informacje uzyskane u źródła, a mianowicie u merytorycznego gospodarza tematu, którym jest GAZ-SYSTEM. Polski koncern działa w zupełnie innych warunkach niż opisane we wstępie artykułu podmioty niemieckie. Niemcy dysponują bowiem wcześniej rozbudowywaną infrastrukturą w ramach projektów Nord Stream 1 i 2. W Polsce uruchomienie pływającego terminalu LNG typu FSRU wiąże się także z koniecznością realizacji projektu infrastruktury przesyłowej.
Odpowiedzi na nasze pytania otrzymane od Iwony Dominiak, rzecznika prasowego GAZ-SYSTEM
Znając dość długą historię prób realizacji tego projektu, jakie działania zostały już zrealizowane w obecnej fazie i jakie są planowane w kolejnych fazach projektu?
Projekt FSRU to obecnie część lądowa, obejmująca budowę gazociągów przesyłowych pomiędzy Gdańskiem a Gustorzynem oraz część podmorska, polegająca na wybudowaniu infrastruktury terminala, tj. stanowiska postojowego dla statku i gazociągu podmorskiego, łączącego stanowisko postojowe z krajową siecią przesyłową. Przedsięwzięcie znajduje się w fazie projektowej, której celem jest uzyskanie niezbędnych decyzji i pozwoleń administracyjnych, do pozwolenia na budowę włącznie.
Obecnie mamy komplet decyzji lokalizacyjnych dla wszystkich trzech gazociągów lądowych, przy czym gazociąg Kolnik-Gdańsk posiada już pozwolenie na budowę. Równolegle prowadzone są działania skoncentrowane na pozyskaniu jednostki FSRU.
Za jaki zakres tego projektu będzie odpowiedzialna firma GAZ-SYSTEM wiedząc, że Polski Fundusz Rozwoju realizuje zakres związany z budową i dostarczeniem jednostki FSRU?
GAZ-SYSTEM jest odpowiedzialny za wybudowanie gazociągu podmorskiego w Zatoce Gdańskiej oraz ok. 250 km gazociągów lądowych, których celem będzie rozprowadzenie gazu LNG odebranego i zregazyfikowanego w Terminalu FSRU w Gdańsku do regionu centralnej Polski, do tłoczni w Gustorzynie. Obecnie pomiędzy GAZ-SYSTEM a Polskim Funduszem Rozwoju prowadzone są rozmowy dotyczące jednostki FSRU.
Czy GAZ-SYSTEM ma odpowiednie kompetencje i zapewnione finansowanie, umożliwiające realizację tego przedsięwzięcia?
GAZ-SYSTEM ma doświadczenie i kompetencje związane z budową i operowaniem Terminalem LNG w Świnoujściu i m.in. na tej bazie rozwija projekt FSRU. W zakresie finansowania GAZ-SYSTEM ma pełne wsparcie ze strony właściciela – Skarbu Państwa.
Jeśli GAZ-SYSTEM będzie czarterował statek od jego właściciela, jak będzie wyglądała formuła współpracy między tymi podmiotami?
Na ten moment analizujemy modele pozyskania jednostki FSRU, które są powszechnie stosowane na świecie. W zależności od przyjętych rozwiązań zostaną zdefiniowane zasady współpracy w zakresie odpowiedzialności za statek, proces regazyfikacji i przesył gazu.
Kto będzie odpowiedzialny za kontraktacje gazu oraz podmiotów, które będą chciały magazynować swoje LNG w ramach FSRU? Czy przewidziana jest kolejna formuła badania rynku „Open Season”, czy może będzie to bezpośrednia współpraca np. z firmą PGNiG?
GAZ-SYSTEM z mocy prawa nie zajmuje się kontraktacją gazu. Usługa realizowana przez terminal FSRU będzie mieć charakter pakietowy tj. obejmie wyładunek LNG z tankowca do zbiorników terminalu, procesowe składowanie, regazyfikację i dostarczenie paliwa gazowego do punktu wyjścia KSP. Pierwszy wiążący etap „Open Season” miał miejsce w roku 2022 i w jego wyniku zostały podpisane umowy z rynkiem (tzw. Umowy Order to Proceed) na wykorzystanie terminalu FSRU.
Czy rozdzielenie zakresów związanych z tym, że dwie firmy GAZ-SYSTEM oraz PFR są odpowiedzialne za różne części tego samego projektu, nie jest podejściem zbyt ryzykownym i jak te ryzyka będą monitorowane?
GAZ-SYSTEM wykonał szczegółową analizę modeli pozyskania jednostki FSRU, w tym wariant z udziałem partnera zewnętrznego. Model ten bazuje na innych projektach terminali FSRU w Europie i na świecie, odpowiednio zaadaptowanych do lokalnych uwarunkowań. Rozwiązanie, gdzie różne podmioty odpowiadają za pozyskanie jednostki FSRU i wybudowanie infrastruktury stałej terminalu jest dość powszechny na świecie. GAZ-SYSTEM na bieżąco monitoruje ryzyka związane z prowadzeniem inwestycji FSRU. Jeśli zostaną podjęte stosowne decyzje biznesowe, wówczas mechanizmy współpracy pomiędzy GAZ-SYSTEM i PFR zostaną ściśle określone w umowach pomiędzy stronami.
Kiedy GAZ-SYSTEM planuje zakończenie całego projektu i oddanie całej infrastruktury gotowej na przyjęcie statku FSRU?
Celem GAZ-SYSTEM jest oddanie terminalu LNG do użytku komercyjnego na przełomie roku 2027/2028.
Miejmy nadzieję, że planowane terminy oddania tego kluczowego dla naszego bezpieczeństwa energetycznego przedsięwzięcia będą dotrzymane. Do sprawy jeszcze wielokrotnie powrócimy, informując o postępach realizacji projektu.
