Konflikt na wschodniej Ukrainie, trwający od 2014 roku, ewoluował na przestrzeni lat, stając się jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie pól bitwy współczesnego świata. Drony, znane również jako bezzałogowe statki powietrzne (BSP), odgrywają kluczową rolę w działaniach wojennych, wpływając na strategię, taktykę oraz bezpieczeństwo zarówno sił zbrojnych, jak i cywilów. W artykule tym przyjrzymy się roli dronów, przewadze technologicznej Rosji, zagrożeniom wynikającym z ich użycia oraz intensywnej walce technologicznej obu stron.
Przewaga Rosji w Wykorzystaniu Dronów
Postępy w adaptacji do walki elektronicznej
Rosja od początku konfliktu konsekwentnie rozwijała i zwiększała swoje zdolności w zakresie dronów. Obecnie Rosyjskie Siły Zbrojne mają znaczną przewagę liczebną i technologiczną nad ukraińskimi siłami. Stosunek liczby dronów FPV (First Person View) w Rosji do Ukrainy wynosi dwa do jednego na korzyść Rosji. Rosyjskie drony, zwłaszcza nocne FPV działające w trybie patrolowym, stanowią poważne zagrożenie dla ukraińskich sił, które często muszą kupować analizatory widma i inne zaawansowane systemy na własną rękę. Obecnie strona rosyjska aktywnie wykorzystuje drony do monitorowania aktywnych sygnałów w polu walki, w celu zlokalizowania operatorów dronów strony ukraińskiej.
Technologiczne Przewagi
Rosyjskie Siły Zbrojne nie tylko mają więcej dronów, ale także lepiej rozwinięte systemy przeciwdziałania ukraińskim systemom walki radioelektronicznej. Ukraińskie siły zbrojne, choć dostają systemy walki radioelektronicznej od państwa, często muszą polegać na zakupach indywidualnych. Rosja natomiast wydaje się być krok przed Ukrainą pod względem technologii i organizacji przeciwdziałania. Przeciwdziałanie ukraińskim systemom walki radioelektronicznej przez stronę rosyjską jest bardziej zorganizowane i na większą skalę, co stawia ukraińskich żołnierzy w trudniejszej sytuacji na froncie.
Nowoczesne Podejście do Dowodzenia w Wojskach Powietrznodesantowych
Rosyjskie Siły Zbrojne wprowadziły nowoczesne podejście do dowodzenia, które różni się od tradycyjnych, radzieckich metod. W najnowszych dokumentach pokazano, jak zmodernizowano i zmieniono strukturę wojsk powietrznodesantowych (WDW) jako elitarnej piechoty szturmowej, używanej doraźnie do opanowywania kluczowych, umocnionych punktów oporu, obiektów i instalacji. Jest to największa nowość, choć już wcześniej obserwowana. Podstawowym elemntem na najniższym poziomie jest trójka szturmowa na danym kierunku. Trójki szturmowe, wspierane z dystansu ogniem granatników automatycznych i karabinów 12,7 mm, poruszają się w rozproszeniu. Szturm może odbywać się skrycie, bez uprzedniego przygotowania ogniowego, bazując na szybkości, zaskoczeniu i ataku z wielu kierunków. W podręczniku podkreśla się znaczenie łączności już na poziomie trójki szturmowej, co ma być podstawą skutecznego dowodzenia. Całość działań ma być ubezpieczana przez etatowe zespoły WRE, które zakłócają i przeciwdziałają reakcji przeciwnika, wykrywają źródła emisji, a także zakłócają łączność na kierunku szturmu. W strukturze kompanii szturmowych wprowadzono podział na grupy, podgrupy i zespoły zadaniowe z ściśle określonymi zadaniami i dostosowanym do nich wyposażeniem. To wszystko obserwowaliśmy podczas ofensywy na kierunku Charkowskim w ostatnich tygodniach
Te jednostki tworzą samowystarczalny moduł bojowy pod względem rażenia, rozpoznania, wsparcia inżynieryjno-saperskiego oraz ewakuacji medycznej i walki radioelektronicznej. Kompanie szturmowe są zaprojektowane do działania przez 1-2 dni, z kinetyczną działalnością trwającą 1-3 godziny. Moduł bojowy składa się nie tylko z grup szturmowych, ale także z grup zapasowych, które wchodzą do walki w przypadku utraty zdolności bojowej przez pierwotne jednostki lub w celu rozwinięcia sukcesu na danym kierunku.
Znajdują się tam także zespoły rozgradzająco-saperskie, wyspecjalizowane w neutralizowaniu zapór inżynieryjnych oraz oczyszczaniu uchwyconych umocnień i obiektów. W strukturze modułu bojowego uwzględniono również elementy bezzałogowych statków powietrznych (BSP), w tym dronów obserwacyjnych i uderzeniowych. Ciekawym elementem jest przydział zadań dla dronów FPV, które realizują zadania “kontrbateryjne” przeciw moździerzom, a ich głównym celem jest niszczenie umocnionych stanowisk ogniowych, ziemianek i schronów, zamiast typowych zadań przeciwpancernych.
Zagrożenia ze Strony Dronów
Operacje Wywiadowcze
Drony, wyposażone w zaawansowane możliwości monitorowania i zbierania danych, są wykorzystywane do precyzyjnego śledzenia ruchów wrogich jednostek. Dzięki temu ukraińskie siły zbrojne mogą precyzyjnie planować swoje operacje, minimalizując ryzyko strat własnych oraz maksymalizując skuteczność ataków. Drony mogą także oceniać zniszczenia po przeprowadzonych atakach, co pozwala na szybkie dostosowanie strategii działania do zmieniających się warunków na polu walki.
Precyzyjne Ataki
Drony bojowe, wyposażone w zaawansowane systemy naprowadzania oraz uzbrojenie, umożliwiają precyzyjne uderzenia na kluczowe cele, takie jak centra dowodzenia, składy amunicji czy linie zaopatrzeniowe wroga. Dzięki swojej mobilności i zdolności do precyzyjnego niszczenia celów, drony stanowią poważne zagrożenie dla ukraińskich sił zbrojnych, które często nie dysponują odpowiednimi systemami obronnymi.
Problemy Związane z Zakłóceniami
Na całej długości frontu zaobserwowano zjawisko, którego wcześniej nie doświadczano. Rosjanie, jakby za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, zmieniają częstotliwości i wprowadzają nowe, ulepszone drony. Tak szybkie tempo zmian jest zaskakujące. Problemy z zakłóceniami, nawet przed tymi zmianami, były znaczące. Teraz sytuacja jest jeszcze bardziej skomplikowana.
W momencie, gdy żaden system walki elektronicznej nie jest w stanie nadążyć za liczbą zakresów częstotliwości oraz modyfikacji sprzętowych i programowych BSP, wykorzystanie dronów FPV do uderzeń w bezzałogowe statki powietrzne przeciwników staje się kluczową umiejętnością. W procesie szkolenia wprowadzono zajęcia z przeciwdziałania bezzałogowym statkom powietrznym za pomocą analizatorów widma i dronów FPV. Choć uderzanie może wydawać się proste na pierwszy rzut oka, istnieją pewne niuanse, które wymagają specjalistycznej wiedzy.
Walka Technologiczna
Innowacje w Dziedzinie Dronów
Wojna na Ukrainie to nie tylko starcie żołnierzy, ale także intensywna walka technologiczna. Integracja dronów, systemów walki radioelektronicznej oraz zaawansowanej technologii widzenia maszynowego i sztucznej inteligencji (AI) staje się kluczowym elementem strategii obu stron. Ukraińska strona stara się nadążyć za rosyjskimi innowacjami, jednak brak zasobów i biurokracja często hamują te wysiłki.
Nowoczesne Podejście do Dowodzenia i Użycie Dronów w WDW
Na najniższym poziomie operacyjnym podstawową jednostką w zmodernizowanych strukturach wojsk powietrznodesantowych (WDW) jest trójka szturmowa. Kluczowymi elementami skuteczności tych małych zespołów są szybkość, zaskoczenie oraz możliwość ataku z wielu kierunków jednocześnie. Szczególne znaczenie w podręcznikach przypisuje się łączności na poziomie trójki szturmowej, co stanowi fundament efektywnego dowodzenia. Struktura kompanii szturmowych została podzielona na grupy, podgrupy i zespoły zadaniowe, z ściśle określonymi zadaniami i odpowiednio dostosowanym wyposażeniem. Te jednostki tworzą samowystarczalny moduł bojowy, zdolny do rażenia, rozpoznania, wsparcia inżynieryjno-saperskiego oraz ewakuacji medycznej i walki radioelektronicznej. Kompanie szturmowe są zaprojektowane do działania przez 1-2 dni, z intensywną działalnością bojową trwającą 1-3 godziny. Oprócz głównych grup szturmowych, moduł bojowy zawiera również zapasowe grupy szturmowe, które wchodzą do akcji w przypadku utraty zdolności bojowej przez pierwotne jednostki lub w celu rozwinięcia sukcesu na danym kierunku. W skład modułu bojowego wchodzą także zespoły rozgradzająco-saperskie, specjalizujące się w neutralizowaniu zapór inżynieryjnych oraz oczyszczaniu zdobytych umocnień i obiektów. Dodatkowo, struktura ta uwzględnia bezzałogowe statki powietrzne (BSP), zarówno obserwacyjne, jak i uderzeniowe. Szczególną rolę odgrywają drony FPV, które realizują zadania “kontrbateryjne” przeciw moździerzom, koncentrując się na niszczeniu umocnionych stanowisk ogniowych, ziemianek i schronów, zamiast tradycyjnych zadań przeciwpancernych. To nowoczesne podejście do dowodzenia i wykorzystanie zaawansowanych technologii, takich jak drony, pozwala rosyjskim siłom zbrojnym na skuteczniejsze i bardziej elastyczne działanie w dynamicznie zmieniających się warunkach bojowych konfliktu w Ukarinie.
Możliwości i Wyzwania Przyszłości
Integracja Sztucznej Inteligencji
Integracja widzenia maszynowego i AI do naprowadzania dronów może zmienić pewne taktyczne okoliczności, ale nie będzie to “game-changer” w tej wojnie. Jeśli Rosja będzie pierwsza, która wprowadzi takie drony, Siły Zbrojne Ukrainy będą musiały opracować nowe strategie obronne. Wprowadzenie takich technologii po stronie rosyjskiej wymusi na Ukrainie opracowanie materialnych form ochrony, takich jak siatki nad bunkrami czy zasieki z drutu, co również wiąże się z dodatkowymi wyzwaniami i kosztami. Samo wprowadzenie dronów FPV już wymusiło zmiany w podejściu do maskowania oraz zachowań na polu walki. Jednak wprowadzenie hybrydowej formy AI, gdzie człowiek jest wspomagany sztuczną inteligencją, będzie na tyle innowacyjnym elementem, że wymusi całkowicie inne podejście do pola walki.
Wzmocnienie Systemów Obrony
Ataki na Dniepr oraz Kijów, które były możliwe z powodu braków w obronie przeciwlotniczej i systemach WRE, podkreślają pilną potrzebę wzmocnienia tych obszarów. Bezkarnie poruszające się na dużych wysokościach drony obserwacyjne Orłan czy SuperCam przeciwnika od dłuższego czasu działają na zapleczu strony ukraińskiej. Brak warstwowej OPL oraz niewystarczające systemy WRE są poważnym problemem, który wymaga natychmiastowego rozwiązania. Bez odpowiednich środków obrony ukraińskie miasta pozostają narażone na ataki, co podważa zdolność do skutecznej obrony przed Federacją Rosyjską.
Szkolenie Operatorów
Wykorzystanie dronów na polu bitwy wymaga nie tylko zaawansowanej technologii, ale przede wszystkim wysoko wykwalifikowanych operatorów. Proces szkolenia operatorów dronów w Ukrainie napotyka na poważne przeszkody, zarówno logistyczne, jak i finansowe. Bez odpowiedniego przeszkolenia, operatorzy nie są w stanie w pełni wykorzystać potencjału dronów, co prowadzi do nieefektywnego zarządzania zasobami i zwiększonego ryzyka niepowodzenia misji.
Podsumowanie
Wojna na Ukrainie stała się areną zaawansowanej technologicznie walki, gdzie drony odgrywają kluczową rolę. Przewaga Rosji w zakresie liczby i zaawansowania technologicznego dronów stanowi poważne zagrożenie dla ukraińskich sił zbrojnych. Walka technologiczna jest intensywna, a obie strony starają się nadążyć za innowacjami przeciwnika. Kluczowe wyzwania dla Ukrainy to wzmocnienie systemów obronnych, szkolenie operatorów oraz szybka adaptacja do zmieniających się warunków na polu bitwy. Przyszłość konfliktu zbrojnego na Ukrainie będzie w dużej mierze zależeć od zdolności do szybkiego adaptowania się do nowych wyzwań technologicznych i operacyjnych.
Tomasz Darmoliński
Autor jest specjalistą w dziedzinie nowoczesnych technologii i systemów IT z ponad 15-letnim doświadczeniem w sektorze lotniczym. Jako Prezes Zarządu Fundacji Żelazny koordynuje programy wspierania międzynarodowej pomocy dla walczącej Ukrainy. Jest również założycielem szkoły dronów w ramach Akademii BSP, gdzie szkoli operatorów dronów bojowych i współpracuje z ukraińskimi fundacjami.
