Zgodnie z danymi Banku Światowego, w 2022 r. dostęp do energii elektrycznej miało w Gabonie 93,5 proc. populacji kraju. Jak informowało w grudniu 2022 r. Światowe Forum Ekonomiczne, Gabon emituje bardzo mało dwutlenku węgla, ponieważ położony jest w dorzeczu Konga, które jest jednym z największych na świecie „pochłaniaczem dwutlenku węgla”. Kongijskie lasy deszczowe dominują na 88 proc. powierzchni kraju, dzięki zaangażowaniu w niewylesianie i zrównoważonemu zarządzaniu zasobami naturalnymi. Dlatego też ONZ nazwała Gabon „wzorem ochrony środowiska”.
Sektor energetyczny
Zgodnie z danymi zebranymi w raporcie dotyczącym rynku energii w Gabonie i jego prognozami na lata 2024-2029, opublikowanym przez agencję analityczną Mordor Intelligence stwierdzono, że rynek energii w kraju osiągnie w okresie prognozy średni roczny wzrost na poziomie ponad 3,4 proc. Przy czym równocześnie wzrost zdolności produkcyjnych z odnawialnych źródeł energii do zmniejszania śladu węglowego, stworzy szansę dla firm zajmujących się pozyskaniem takiej energii. Jak podano, energia wodna jest jednym z głównych źródeł energii elektrycznej. W 2021 r. zainstalowana moc elektrowni wodnych wyniosła 331 MW. Jednak kraj nadal jest uzależniony od importu energii elektrycznej.
W 2021 r. sprowadzono 550 GWh energii elektrycznej z zagranicy, aby zaspokoić zapotrzebowanie. Gabon to jeden z najbogatszych krajów Afryki Środkowej, w którym elektryfikacja miast osiągnęła w 2020 r. ponad 91,7 proc. Dostęp do energii elektrycznej na obszarach wiejskich jest jednak nadal niski w porównaniu z obszarami miejskimi. Rząd zachęca do inwestycji zagranicznych w celu zwiększenia mocy zainstalowanej, aby zaspokoić zapotrzebowanie na energię elektryczną na obszarach wiejskich. Jak podano we wspomnianym raporcie, oprócz projektów hydroenergetycznych, w sierpniu 2019 r. francuska firma ENGIE (za pośrednictwem swojej spółki zależnej Ausar Energy), wygrała przetarg na budowę ośmiu elektrowni słonecznych. Jak podawała w marcu 2024 r. agencja ECOFIN, na koniec 2023 r. Gabon miał 704 MW zainstalowanej mocy energii elektrycznej – według danych z Narodowego Planu Rozwoju Transformacji (PNDT).
Jak wynika z tego dokumentu, 380 MW mocy jest pochodzenia termicznego (olej napędowy i gaz), czyli 54 proc., natomiast 324 MW pochodzi z elektrowni wodnych (46 proc.). Wśród tej infrastruktury znajduje się między innymi elektrownia cieplna Alenakiri o mocy 70 MW (prowincja Estuarium). W Port-Gentil znajduje się również elektrownia cieplna Cap Lopez o mocy 105 MW. Port-Gentil jest zaopatrywane w energię elektryczną, dzięki spalaniu gazu pochodzącego z pól naftowych Gabonu.
Jak też wspomniano, kraj dąży do zwiększenia zainstalowanej mocy elektrycznej do 1280 MW do 2025 r., aby zaspokoić prognozowane zapotrzebowanie na około 1039 MW. W planie tym faworyzuje się segmenty energii słonecznej i wodnej, których łączny potencjał szacuje się na około 6000 MW.
Zwrócono też uwagę, że realizację tych projektów czeka kilka wyzwań, m.in. wdrożenie mechanizmów obniżenia kosztów zaopatrzenia w energię elektryczną na obszarach wiejskich charakteryzujących się bardzo niską gęstością zaludnienia, mobilizacja środków na finansowanie rozwoju sektora, a także zmniejszenie dużej zależności produkcji energii elektrycznej od produktów ropopochodnych zasilających elektrownie, i których udział wynosi blisko 50 proc. całkowitej zdolności produkcyjnej kraju.
Elektrownie wodne
Największą elektrownią wodną jest ta znajdująca się na zaporze Grand Poubara na rzece Ogooué o mocy 160 MW. W 2008 r. rząd podpisał z Chinami umowę o pożyczce w wysokości 84 mln USD na sfinansowanie budowy tamy. Celem było opracowanie alternatywnego źródła energii dla tamy Kongou Falls dla miejsc wydobycia rudy żelaza, które również są eksploatowane przez Chińczyków w Belinga.
Budowa elektrowni rozpoczęła się w listopadzie 2008 r., a została ona oddana do użytku 5 sierpnia 2013 r. Analitycy z Mordor Intelligence podają, że w 2019 r. Afrykański Bank Rozwoju i konsorcjum GPC-Eranove podpisały umowę na finansowanie budowy elektrowni wodnych Ngoulmendjim (73 MW) i Dibwangui (15 MW) w Gabonie, o łącznej wartości inwestycji 170 mln USD. CGGC, chińska firma specjalizująca się w budowie elektrowni wodnych, zobowiązała się do sfinansowania projektu energetycznego o wartości 200 mln USD, który ma wzmocnić współpracę chińsko-afrykańską w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku. Natomiast w lipcu 2021 r. Grupa Afrykańskiego Banku Rozwoju zatwierdziła pakiet pożyczek w wysokości 41,4 mln USD na budowę projektu hydroelektrycznego Kinguélé Aval.
Z kolei jak podał w marcu 2022 r. Power Engineering International, Gabon poczynił postępy w budowie pierwszej elektrowni wodnej prowadzonej przez sektor prywatny, a chodzi o wspomnianą już elektrownię wodną Kinguélé Aval o mocy 35 MW. Gabon ma jeden z największych potencjałów hydroenergetycznych w Afryce.
W związku z tym rząd podejmuje kroki w celu przejścia na zrównoważone źródła energii i stworzenia jednej krajowej zintegrowanej sieci wykorzystującej energię wodną. Zastosowano 20-letnie gwarancje o łącznej wartości około 28,7 mln USD w celu zapewnienia ochrony przed złamaniem umowy, wywłaszczeniem, ograniczeniami transferu i niewymienialnością waluty, a także wojną i niepokojami społecznymi.
Elektrownia jest pierwszą inwestycją IPP realizowaną w Gabonie, której koszt wyniósł 196,6 mln USD. Jak założono, ma on zaspokoić popyt na energię elektryczną w stolicy Libreville i przywrócić rentowność finansową sektora energetycznego Gabonu.
Zakład ma zaopatrywać około 32 tys. nowych klientów i zwiększy PKB kraju o 40 mln USD oraz stworzyć około 880 pośrednich i indukowanych miejsc pracy. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną, Ministerstwo Zasobów Wodnych i Energii Elektrycznej planowało w najbliższych latach zwiększyć moce wytwórcze elektrowni wodnych, aby zmniejszyć import energii elektrycznej.
Energia słoneczna
Od kilku lat przybywa w Gabonie projektów solarnych. W sierpniu 2021 r. Renewables Now informował, że turecka firma Desiba Energy podpisała umowę z rządem na instalację farmy fotowoltaicznej o mocy 20 MW. Projekt fotowoltaiczny (PV) Mouila w Doubou w prowincji Ngounie będzie pierwszą inwestycją tureckiej firmy w Gabonie z szacowanym kosztem 31,7 mln USD. W tym samym roku w lipcu informowano, że niezależny producent energii francuski Total Eren zamierza wybudować park fotowoltaiczny (PV) o mocy 50 MWp w pobliżu Libreville.
W sierpniu 2022 r. „oil+gas report” informował, że firma Solen Renewable rozpoczęła instalację fotowoltaicznej elektrowni słonecznej o mocy 120 MWp w Ayeme Plaine, położonej ok. 30 km od Libreville. Firma z siedzibą w Dubaju w pierwszej fazie miała zbudować elektrownię słoneczną o mocy 60 MWp wyposażona w 15-godzinny akumulatorowy system magazynowania energii.
Podobnie będzie w przypadku drugiej fazy tego projektu. Cały projekt miał się zakończyć w 2023 r. Z kolei w maju 2024 r. Power Technology podał za GlobalData informację o projekcie Mouila Solar PV Park o mocy 20 MW planowanym w Ngounie. Realizacja projektu ma się rozpocząć w 2024 r., a zostanie on uruchomiony komercyjnie do 2025 r.
Jak podają media, Gabon bierze pod uwagę kwestie związane ze zmianami klimatycznymi, a także swoje zobowiązania międzynarodowe. Jednocześnie nadal promuje eksploatację paliw kopalnych, która ma zasadnicze znaczenie dla Afryki Środkowej, poprzez swój udział w tworzeniu rynku czystej energii w subregionie. Wdraża też reformy mające na celu poprawę regulacji energetycznych i ochrony konsumentów do 2035 r.
Bohdan Szafrański
