Diogo Lacerda Machado nie można było do niedawna nazwać postacią rozpoznawalną w portugalskich mediach. Człowiek ten znajdował się raczej za kulisami władzy i nie pchał się w światła fleszy. Teraz jednak znalazł się na językach wszystkich, jako niebezpieczny przyjaciel premiera Antonio Costy, który doprowadził do jego upadku.
Choć następne wybory w Portugalii przewidziano na 10 marca, Costa chciał podać się do dymisji. Stało się to chwilę po tym, jak portugalska prokuratura przeszukała jego rezydencję w związku ze spiskiem, w jaki miał być zamieszany. W spisek zaangażowani mieli być ludzie z kręgów politycznych, a oskarża się ich o oszustwa, korupcję, a przede wszystkim – handel kontraktami na wydobycie w kopalniach litu i udziałami w produkcji energii z wodoru.
Lacerda Machado poznał Costę w 1981 r., jeszcze w czasach studenckich. Obaj uczęszczali na Uniwersytet Lizboński. Sytuacja Machado była dość trudna, ponieważ już w wieku 17 lat został ojcem. W 1984 r., przed ukończeniem studiów, zawarł związek małżeński. Można powiedzieć, że Costa wziął z niego przykład, bo niedługo później, bo w 1987 r., poślubił swoją żonę Fernandę. To właśnie Machado był jego drużbą. Mieszkali zresztą bardzo blisko siebie, przy tej samej ulicy, aż do 1988 r., kiedy Machado przeniósł się do Makau, gdzie (dzięki rekomendacji Costy) dostał pierwszą pracę w administracji.
Mimo dzielącej ich odległości przyjaźń pozostała silna. W 1990 r. Machado powrócił do Portugalii, gdzie zajął się prowadzeniem interesów z chińskimi firmami, tym razem już w sektorze prywatnym. Costa tymczasem postanowił wystartować w wyborach. Prawnik Machado został wybrany przez premiera do rozwiązania sprawy ludzi oszukanych przez Banco Espírito Santo. Nie było w tym niczego podejrzanego – ot dwóch przyjaciół, którzy pomagają sobie nawzajem w swych administracyjno-politycznych karierach. Machado miał kompetencje do zajmowania się tego typu sprawami, a Costa po prostu mu ufał.
Sytuacja komplikuje się, kiedy Machado dostaje pracę w firmie Star Campus. Dostaje ją, bo firma liczy na to, że dzięki znajomości z Costą, będzie mógł pozyskać kilka przysług. Star Campus zajmowało się budową centrum danych związanego z wydobyciem litu w Sines, kontrakt był wart 2 mld euro. Dochodzenia dotyczą przede wszystkim koncesji na wydobycie litu w kopalniach Romano i Barroso, co związane było z projektem produkcji energii za pomocą wodoru w porcie Sines. Był on finansowany z europejskich funduszy, ponieważ Unia uznała rozbudowę tego rodzaju infrastruktury za jeden ze swoich priorytetów w dziedzinie energetyki.
Portugalskie media donoszą, że zdaniem prokuratury doszło do związania spisku, który miał przyspieszyć wydawanie koncesji przy wykorzystaniu wpływów w różnych ministerstwach, a wszystkie tropy prowadzą do jednej kluczowej postaci, którą jest Vitor Escária, szef sztabu Costy.
W biurze Escárii w pałacu Sao Bento śledczy znaleźli niezwykle ciekawą bibliotekę – między stronami książek poukrywane były koperty z gotówką. Zebrano łącznie 75 800 euro. Zainteresowany twierdził, że pochodzą one z jego poprzedniej pracy w Angoli. Śledztwo trwa, jednak Escária nie pracuje już na stanowisku szefa sztabu.
Na razie ustalono, że spisek objął ministra środowiska Duarte Cordero, ministra infrastruktury Joao Galambę i byłego ministra środowiska Joao Pedro Matosa Fernandesa. Nie wiadomo jednak, jak bardzo rozbudowana może być to sieć i kogo jeszcze obejmowała. Portugalska prasa donosi, że wśród nagrań, jakie dzięki podsłuchom zdobyła portugalska policja, często pada nazwisko Costy. Nie przedstawiono jednak żadnych faktycznie obciążających go dowodów, aczkolwiek niektóre zatrzymane w sprawie osoby miały wskazywać na Costę jako osobę, która naciskała na przyspieszenie wydawania koncesji.
Portugalia ma największe rezerwy litu w Europie. Obecnie surowiec ten zyskuje na znaczeniu, ponieważ wykorzystuje się go przy budowie baterii. Wcześniej używano go przede wszystkim przy produkcji szkła i ceramiki, ale rozpowszechnienie samochodów elektrycznych i nacisk na przeciwdziałanie zmianom środowiskowym znacząco zwiększyło zapotrzebowanie na lit.
Jednak portugalski lit nie jest zbyt dobrej jakości, a jego wydobycie może być szkodliwe dla środowiska. Dlatego przyznawanie części pozwoleń na eksploatację tych złóż wywoływało w ostatnich latach kontrowersje w Portugalii. Z tego powodu Star Campus chciało zapewnić sobie możliwie szybkie załatwienie wymaganej dokumentacji i uzyskanie pozwolenia.
Przeczytaj także:
- Południowy Stożek Ameryki Łacińskiej staje się światową potęgą w wydobyciu litu
- Zasoby naturalne coraz częściej nacjonalizowane
Costa jest przedmiotem śledztwa Sądu Najwyższego, nie został jednak zatrzymany. W obliczu skandalu premier chciał podać się do dymisji, jednak prezydent Portugalii poprosił, by tego nie robił i nadal pełnił obowiązki premiera. 9 listopada Costa wziął udział w posiedzeniu rządu, którego efektem było między innymi rozpisanie marcowych wyborów.
Antonio Costa cieszył się do tej pory nieskazitelną opinią. Należał do najdłużej urzędujących socjalistycznych przywódców na Starym Kontynencie. Wybory w ubiegłym roku wygrał bezwzględną większością głosów. W Unii Europejskiej także zdobył wielkie poważanie i spodziewano się, że po przyszłorocznych wyborach do europarlamentu obejmie tam jedno z kierowniczych stanowisk.
