Deklaracja wydana po dwudniowym szczycie w Samarkandzie w Uzbekistanie wzywa do bliższej współpracy w szerokim zakresie dziedzin — od polityki i gospodarki po bezpieczeństwo narodowe i kulturę.
Osiem państw członkowskich „potwierdza swoje zaangażowanie na rzecz bardziej reprezentatywnego, demokratycznego, sprawiedliwego i wielobiegunowego porządku światowego opartego na powszechnie uznanych zasadach prawa międzynarodowego” — głosi oświadczenie.
Prezydent Xi Jinping wezwał również do większej współpracy, by zapobiec wtrącaniu się obcych mocarstw w sprawy wewnętrzne i wzniecaniu „kolorowych rewolucji”, nawiązując do serii antyreżimowych protestów w byłym Związku Radzieckim. Chiny uważają Tajwan za część swego terytorium, a więc za sprawę wewnętrzną.
Zaufanie pomiędzy byłymi państwami radzieckimi
Chiny i Rosja uważają, że świat znajduje się na rozdrożu w związku z rozwojem Azji i wojną na Ukrainie. Postrzegają SCO, do której Iran ma formalnie przystąpić w przyszłym roku, jako narzędzie do zwiększenia swojej międzynarodowej siły. Nie jest jednak jasne, jak blisko członkowie mogą współpracować, biorąc pod uwagę ograniczenia organizacji.
Utworzona w 2001 r. Szanghajska Organizacja Współpracy funkcjonuje jako luźne ugrupowanie, które wspiera stabilność i zaufanie pomiędzy byłymi państwami radzieckimi oraz promuje wielostronną współpracę. Oprócz Chin i Rosji, jej oficjalnymi członkami są Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan, Indie i Pakistan.
W tegorocznym szczycie uczestniczyło 14 przywódców, w tym z państw obserwatorów — Afganistanu, Białorusi, Iranu i Mongolii oraz partnerów dialogu — Azerbejdżanu, Armenii, Kambodży, Nepalu, Turcji i Sri Lanki.
SCO nie jest zjednoczonym blokiem
Ugrupowanie cały czas poszukuje nowych członków, aby zwiększyć swoją siłę przebicia. Iran podpisał w tym tygodniu memorandum w sprawie uczestnictwa w szczycie w Indiach w 2023 r. jako dziewiąty pełnoprawny członek. Białoruś, sojusznik Rosji, rozpoczęła proces członkostwa. Również Turcja wyraziła zainteresowanie.
Egipt, Arabia Saudyjska i Katar niedawno podpisały umowy jako partnerzy dialogu, z myślą o ostatecznym przystąpieniu do organizacji. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt, Myanmar, Bahrajn i Malediwy również rozpoczną ten proces.
Jednak w przeciwieństwie do NATO, które jest sojuszem politycznym i wojskowym, SCO nie jest zjednoczonym blokiem. Jej porozumienia nie są prawnie wiążące, a kwestie regionalne są zazwyczaj rozstrzygane dwustronnie pomiędzy poszczególnymi członkami.
Niektórzy członkowie są skłóceni ze sobą jak Chiny i Indie w kwestii wspólnej granicy. Podczas gdy Xi i prezydent Rosji Władimir Putin potwierdzili swój sprzeciw wobec amerykańskich „prowokacji” podczas szczytu, jednocześnie zasygnalizowali rozłam w kwestii oceny wojny na Ukrainie.
Wielostronny dialog w sprawie bezpieczeństwa
Nikkei Asia przypomina, że Chiny i Rosja wykorzystują również inne kanały, takie jak grupa państw rozwijających się BRICS — ich ugrupowanie z Brazylią, Indiami i Republiką Południowej Afryki — aby opowiedzieć się za alternatywą dla kierowanego przez Zachód porządku międzynarodowego. Promują rozszerzone ramy „BRICS Plus”, które obejmują inne wschodzące i rozwijające się gospodarki.
Tymczasem Stany Zjednoczone, Japonia i Europa pogłębiają współpracę z krajami, które wyznają podobne wartości, takie jak rządy prawa. W ostatnich latach rozpoczęły one wielostronny dialog z Indiami i Australią w sprawie bezpieczeństwa, działa też ugrupowanie AUKUS z Australią, jako środek odstraszający Chiny i Rosję w regionie Azji i Pacyfiku.
