Atakując Ukrainę, Rosja pokazała, że wcale nie jest tak wielką potęgą, za jaką uchodziła w oczach wielu ludzi. Konflikt ten ujawnił też faktyczny rozkład sił w Unii Europejskiej. Francji wraz z Niemcami nie udało się przejąć inicjatywy w dostawach broni dla ukraińskiej armii. Trudno powiedzieć, czy nie mogli, czy nie chcieli, bo ciągle wykazywali niekonsekwencję – z jednej strony próbując wzmacniać ukraińską obronność, a z drugiej strony… chcąc jednak wyciągać pojednawczą dłoń ku Rosji. Ciężar europejskiej reakcji na wojnę przesunął się zatem na wschód.
Spośród krajów unijnych, największego wsparcia wojskowego udzieliła Ukrainie Polska. Także premier Estonii Kaja Kallas regularnie podejmowała starania, by pomóc Kijowowi. 9 lutego na posiedzeniu Rady Europejskiej Estonia zaproponowała wspólny zakup amunicji. W poniedziałek 20 marca Europejska Agencja Obrony (EDA) poinformowała, że 17 krajów Unii Europejskiej oraz Norwegia porozumiały się w sprawie zakupu amunicji w celu zapewnienia pomocy armii ukraińskiej i uzupełnienia krajowych zapasów. Zaplanowano dostawę 1 mln pocisków do Ukrainy. Państwa, które uczestniczą w tym porozumieniu, oprócz Hiszpanii, to Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Luksemburg, Malta, Holandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Szwecja i Norwegia.
Ten geopolityczny zwrot ucieka – przynajmniej po części – francuskim politykom. Widać, że nadal koncentrują się na współpracy z zachodem Europy. W tym roku podpisali Traktat Barceloński z Hiszpanią (19 stycznia), obchodzili 60. rocznicę podpisania Traktatu Elizejskiego z Niemcami (22 stycznia) i uczestniczyli w szczycie francusko-brytyjskim (10 marca).
Stare sposoby myślenia
Czy to opóźnienie w działaniu francuskiej dyplomacji, czy też długotrwałe uprzedzenia względem Europy Wschodniej? W 2003 r. francuski prezydent Jacques Chirac krytykował kraje Europy Środkowo-Wschodniej za to, że wsparły amerykańską inwazję na Irak. W 2022 r. prezydent Emmanuel Macron w podobnym tonie krytykował te kraje, uważając, że ich działania mogą doprowadzić do wydłużenia ukraińskiego konfliktu.
Pokazuje to, że Francuzi wciąż myślą o Europejczykach ze Wschodu jako o neokonserwatystach i zwolennikach NATO, którzy nie są odpowiednimi partnerami dla starej Francji, chcącej zachować pokój i niezależność.
Przeczytaj także:
- Francji zależy na europejskiej autonomii strategicznej
- Przyszłość NATO i dylematy samodzielności obronnej Unii Europejskiej
- Europejska autonomia strategiczna to niebezpieczny pomysł
Tyle że dzisiaj nie stoimy wobec ataku Stanów Zjednoczonych tylko Rosji, a jej działania są nieprowokowane. Kraje z Europy Wschodniej nie wykonują już poleceń Waszyngtonu, tylko przejmują inicjatywę w konflikcie, którego od dawna się spodziewali.
Francja zawsze miała ambicje stworzenia systemu silnej obrony europejskiej, ale dziś widać, że to nie jej przypada rola jego realizacji. Widzimy bowiem jasno, że nie można budować europejskiej obrony bez zaangażowania w projekty państw ze wschodu Unii.
Kompromisy dobre dla wszystkich
Można powiedzieć, że Polska buduje właśnie największą armię w Europie. Zamówiła 366 amerykańskich Abramsów i 1000 południowokoreańskich czołgów K2. To nieporównywalnie więcej niż 220 czołgów Leclerc będących na wyposażeniu Francji.
Jeśli Ukraina wejdzie do Unii, Polska będzie jej najbliższym partnerem. Połączenie ogromnych polskich inwestycji z unikalnym dla Unii doświadczeniem bojowym Ukrainy sprawi, że to właśnie ten duet będzie niedługo kształtował europejską obronność.
Francja i Niemcy zachowają z pewnością pozycję liderów europejskiej gospodarki. Jeśli Francja chce decydować o przyszłości europejskiej obronności – musi to robić z Polską, nie z Niemcami.
Nie będzie to łatwe, bo Francuzi i Polacy mają w wielu kwestiach odmienne zdania. Jednak podobnie Francuzi nie zgadzali się z Niemcami, co zresztą stanowiło o ich skuteczności, bo kiedy w końcu znajdowali kompromis, był on wyrazem europejskiej równowagi.
Gdyby zatem Francja współpracowała z Polską w kwestii budowy europejskiej obronności, moglibyśmy liczyć na kompromis między polskim przywiązaniem do NATO a francuskim naciskiem na europejską autonomię strategiczną. Polska lepiej potrafi ocenić zagrożenia ze strony Rosji i jej sojuszników, ale Francja lepiej orientuje się w zagrożeniach z Afryki i sytuacji na Indo-Pacyfiku. Wypracowane rozwiązania byłyby odpowiednie dla większości państw unijnych, w tym dla Niemców.
Budowa Europy jutra
Od czego należałoby zacząć? Pewnie od prac nad europejskim budżetem obronnym, który z jednej strony mógłby wspierać walkę Ukrainy, z drugiej strony – finansować uzbrojenie państw członkowskich. Wspólny budżet odpowiadałby zarówno polskim, jak i francuskim priorytetom – powiększony arsenał byłby skuteczniejszy w odstraszaniu Rosji, jednocześnie dawałby impulsy do rozwoju europejskiego przemysłu obronnego.
Później przyszedłby czas na wsparcie projektów drugiej strony. Francja podzieliłaby poparcie dla włączenia Ukrainy w struktury unijne i NATO-wskie, za to Polska poparłaby sformalizowanie europejskiego filaru w ramach NATO, co dałoby Europie większą niezależność od Stanów Zjednoczonych, koncentrujących się coraz bardziej na Azji Wschodniej i Tajwanie.
Obie strony, rzecz jasna, będą musiały zmierzyć się z różnymi przeszkodami. Łamanie praworządności nie pomoże Polsce, Francja natomiast nie może zachowywać się protekcjonalne. Zaufanie jednak powinno narastać wraz z kolejnymi wspólnymi projektami. Tak samo było przecież ze współpracą Francji i Niemiec.
Kiedy Macron odwiedził Warszawę 3 lutego 2020 r., powiedział: „Będę szczęśliwy w dniu, w którym Polacy powiedzą sobie: »Wiem, że kiedy zostanę zaatakowany, Europa mnie obroni«, bo wtedy europejskie poczucie bezpieczeństwa będzie niezniszczalne. To jest Europa jutra, którą musimy zbudować”. Pora zacząć wspólne prace nad tą budową.
