14 października w klasztorze w Yuste (Cáceres) odbyło się wręczenie 14. Europejskiej Nagrody Karola V, które stało się okazją do celebracji europejskości. Nagrodę otrzymała urzędująca jeszcze kanclerz Niemiec Angela Merkel. Na wręczenie nagrody przybyli między innymi hiszpańscy zwolennicy projektu unijnego, w tym król Filip VI. W przemówieniach słychać było obronę konstrukcji Unii Europejskiej, jej wartości i perspektyw.
„Tylko zjednoczona Europa jest silną Europą” – powiedziała kanclerz Merkel, a król Filip VI wtórował słowami: „Budujmy dalej Europę, nasz najlepszy wspólny projekt”. Było to jednak wychwalanie europejskich wartości w czasie, kiedy narastają kontrowersje wokół polskiego sądownictwa, Brexitu i wzrostu ekstremistycznych postaw, a eurosceptycyzm rośnie w wielu obszarach Europy.
26 września, w jednym z ostatnich wystąpień jako kanclerz Niemiec, Merkel podkreśliła konieczność obrony wspólnych europejskich wartości w czasie, kiedy przeciwko Unii występują różne zagrożenia – ekstremizm, rasizm, terroryzm i inne „wrogie” nastawienia. Zwróciła także uwagę na geostrategiczne zmiany w świecie, które wiążą się „ze wzrostem politycznego, gospodarczego i militarnego znaczenia Chin”. Wezwała zatem do „suwerennej, innowacyjnej Europy, zdolnej do działania w celu potwierdzenia naszych wartości na świecie”.
Ustępująca kanclerz zaznaczyła, że „nasza rola w świecie się zmienia”, ale jednocześnie podkreślała, że wśród tych zmian „tylko zjednoczona Europa jest silną Europą”. Przemówienie podejmowało tematykę europejskich wartości takich jak demokracja, solidarność, wolność czy „liberalny porządek”, miało także „zielone”, proekologiczne akcenty. „Gospodarka i ekologia muszą iść w parze” – powiedziała.
W kwestii solidarności kanclerz zauważyła, że Europa musi być bardziej „zjednoczona wewnętrznie, by być silniejszą zewnętrznie”, a obecnie „Europa wydaje się cierpieć z powodu własnego sukcesu, sukcesu pokoju i wolności, które jednak nie są gwarantowane”, więc muszą być chronione. Zauważyła też możliwe niebezpieczeństwa – „kiedy interesy narodowe w perspektywie krótko- i średnioterminowej są przedkładane nad korzyści płynące ze wspólnego projektu europejskiego, pojawiają się problemy”, w tym kontekście wspomniała też o „siłach odśrodkowych” pojawiających się w Unii, które wynikają z niespełniania pokładanych w niej oczekiwań.
Hiszpania w Unii
Wystąpieniu Angeli Merkel przysłuchiwali się ważni politycy, m.in. wspomniany król Filip VI, przewodniczący hiszpańskiego rządu Pedro Sánchez, lider tamtejszej opozycji Pablo Casado, przewodniczący Rady Sądownictwa Carlos Lesmes i prezes Trybunału Konstytucyjnego Juan José González Rivas, a także poprzedni zwycięzcy – Felipe González, Javier Solana i Marcelino Oreja. Wszystko to wybitni „proeuropejczycy”.
Filip VI podkreślał też intensywną więź polityczno-ideową, jaka wiąże go z Merkel. Król wystąpił z jej pochwałą, w której zaznaczył między innymi, że „niewiele osób lepiej reprezentuje ducha najlepiej zjednoczonej Europy”, a „jej przywództwo zapisze się w historii wielkimi literami”.
Filip VI przypomniał, jak wielkie znaczenie dla Hiszpanii miało wstąpienie do Unii Europejskiej w 1985 r., zaznaczył też, że „to, czym Hiszpania jest dzisiaj, zawdzięczamy przede wszystkim wysiłkom i pracy Hiszpanów, ale także oczywiście naszemu członkostwu w Unii”. Zauważył, że to Unia „była prawdziwą siłą napędową modernizacji i postępu” w Hiszpanii, a obecnie, „bilans nadal jest naprawdę bardzo pozytywny”. Wezwał przy tym do „największego wsparcia dla ciągłości i wzmocnienia projektu europejskiego”. On także przemawiał na rzecz obrony wartości demokratycznych – „wolności, równości, poszanowania godności i praw człowieka oraz państwa prawa”, bo to one „uczyniły Europę wielką”.
Historia nagrody
Po Simone Veil (w 2008 r.) i Sofii Corradi (w 2016 r.), Angela Merkel jest trzecią kobietą odbierającą Nagrodę Karola V. Przyznała, że otrzymanie tego wyróżnienia „jest wielkim zaszczytem i czymś bardzo szczególnym”, także jako „córki pastora ewangelickiego”. Cesarz Karol V, który koniec swojego życia spędził właśnie w klasztorze w Yuste, marzył tam o zjednoczonej Europie. Nagrodę tę otrzymał także inny kanclerz Niemiec – Helmut Kohl (w 2006 r.).
Nagroda została ustanowiona przez Fundację Europejskiej i Iberoamerykańskiej Akademii Yuste (FAEY). Stanowi wyraz uznania dla wieloletnich działań Merkel „w służbie Europy i jej zagorzałego bronienia procesu integracji europejskiej i ważnej strategicznej roli Europy w ujęciu międzynarodowym”.
